Afrika, Asya’dan sonra yüz ölçümü ve nüfus yoğunluğu bakımından ikinci büyük kıtadır. Ülke bazında ise Rusya, Kanada, Çin ve ABD, yüz ölçümü bakımından sırasıyla dünyadaki en büyük ülkelerdir. Ancak dünya haritasına baktığımızda yüzyıllardır doğru sandığımız bir yanlış var. Dünya haritasında Afrika, ikinci büyük kıta olmasına rağmen birçok ülkeden daha küçük görünmektedir.
Yüz ölçümü olarak 30.370.000 km² olan Afrika, 17.098.242 km²’lik Rusya‘dan, 9.984.670 km²’lik Kanada‘dan ve 9.597.000 km²’lik Çin‘den daha büyüktür.
Yukarıdaki haritada, Rusya’nın Afrika’ya göre gerçek boyutu verilmiştir. Yaklaşık olarak Rusya’nın iki katı büyüklüğünde olan Afrika, sanıldığından daha büyüktür.
Projeksiyon Yöntemi Hatası
Afrika kıtasının gerçekte olduğundan daha küçük gösterilmesinin nedeni haritalarda kullanılan farklı projeksiyon yöntemleridir. Dünyanın elips şeklinin, yani 3 boyutlu olan yer kürenin, iki boyutlu düzleme aktarılması için çeşitli harita projeksiyon yöntemleri geliştirilmiştir.
Dünya genelinde kullanılan ve kabul görmüş olan Merkator projeksiyon yöntemidir. 16. yüzyıldan beri kullanılan Merkator yöntemi, Alman-Felemenk haritacı Gerard Mercator tarafından bulunmuştur. 1560’lı yıllarda “Merkator projeksiyonu” olarak bulduğu ve kullandığı ilk haritayı yayınladı. Dünyanın elips şeklinden düzleme aktarılması için kullanılan Merkator projeksiyonu, yerküreyi silindir şeklinde açarak meridyenleri yukarı doğru paralel çizgi haline getiren bir yöntemdir.
Diğer adıyla silindirik projeksiyon olan Merkator yöntemiyle çizilen haritalarda kutuplara yakın bölgeler olduğundan daha büyük görünür. Bu yöntemde dünyanın tamamı gösterilebildiği için Afrika, ekvator bölgesinde yer aldığı için, kutuplara daha yakın olan Rusya, Afrika’dan daha büyük görünmektedir. Aynı sebepten dolayı Grönland, Afrika’dan kat kat küçük olmasına rağmen kutba yakın olduğu için devasa bir büyüklükte görünmektedir.
Silindir (Merkator) yöntemine göre hazırlanan yukarıdaki haritada, noktaların büyük ve küçük olması aslında durumu tam olarak açıklamaktadır. Aynı büyüklükte olması gereken noktalar, Merkator yöntemi gereği kutuplara doğru büyükken, ekvator çizgisine yakın olan yerlerde küçüktür. Buna göre ülkeler de noktalara göre büyüyüp küçülmektedir.
Yüzyıllarca Süren Yanlışın Siyasi Boyutu
Google Haritalar’da da kullanılan Merkator yönteminin yanlışına karşın, daha doğru olan yöntemler de vardır. Peter projeksiyonu bunlardan birisidir. Bu yönteme göre, Afrika gerçek boyutuna yakın büyük bir şekilde, Avrupa eskisinden daha küçük ve Grönland olduğundan daha ufak bir biçimde gösterilmektedir.
Ancak yine de dünyada genel kabul görmüş olan Merkator projeksiyonu kullanılmaktadır. Bunun birçok nedeni olduğu gibi en büyük nedeni siyasidir.
Afrika, Arap Yarımadası, Meksika, İran ve Hindistan gerçek dünyada daha büyük bir alanı kapsarken, Merkator yönteminde çok daha küçük görünmektedir. Buna karşın, Avrupa’nın tamamı, Rusya, Kanada gibi ülkelerin olduğundan daha büyük gösterilmesinin, yani 16. yüzyıldan kalan Merkator yönteminin halen devam edilmesinin siyasi bir çıkar dengesi sebebiyle olduğu düşünülmektedir.
Genel hatlarıyla bakıldığında, siyasi üstünlüklere göre yansıtılmaya çalışılan dünya haritasının bir tarafında büyük bir Amerika, diğer tarafında olduğundan büyük bir Rusya, merkezinde Avrupa ve daraltılmış bir Ortadoğu ile küçük bir Afrika gösterilmek istenmektedir.
Kaynaklar:
