Sığınmacı Krizi 1: Türkiye’de hangi statüde ne kadar sığınmacı var?

11 May 2022

16:47

2010 yılında başlayan Arap Baharı ile Ortadoğu’da pek çok iç çatışma başlamıştı. 2011 yılında Suriye’de başlayan iç savaş ile Suriye’den diğer ülkelere milyonlarca insan sığındı. Bu da sığınmacı krizine sebep oldu. En çok sığınmacının barındığı ülke ise Türkiye oldu. Özellikle son dönemde Türkiye’de sığınmacı krizi en önemli sorunlardan biri olarak görülmeye başlandı. Yazımızın ilk bölümünde Türkiye’deki sığınmacıların durumunu inceleyeceğiz.

Türkiye Cumhuriyeti kanunlarına göre Sığınmacıların durumu

İlk önce bu konuda kafa karıştıran tanımları açıklamak gerek.

Göçmen (5543 nolu İskan Kanuna göre): “Türk soyundan ve Türk kültürüne bağlı olup, yerleşmek amacıyla tek başına veya toplu halde Türkiye’ye gelip bu Kanun gereğince kabul olunanlardır.”

Göç (6458 nolu Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu’na göre): “Yabancıların, yasal yollarla Türkiye’ye girişini, Türkiye’de kalışını ve Türkiye’den çıkışını ifade eden düzenli göç ile yabancıların yasa dışı yollarla Türkiye’ye girişini, Türkiye’de kalışını, Türkiye’den çıkışını ve Türkiye’de izinsiz çalışmasını ifade eden düzensiz göçü ve uluslararası korumayı ifade eder.”

Uluslararası Koruma: “Mülteci, şartlı mülteci veya ikincil koruma statüsünü ifade eder.”

Mülteci: “Avrupa ülkelerinde meydana gelen olaylar nedeniyle; ırkı, dini, tabiiyeti, belli bir toplumsal gruba mensubiyeti veya siyasi düşüncelerinden dolayı zulme uğrayacağından haklı sebeplerle korktuğu için vatandaşı olduğu ülkenin dışında bulunan ve bu ülkenin korumasından yararlanamayan ya da söz konusu korku nedeniyle yararlanmak istemeyen yabancıya veya bu tür olaylar sonucu önceden yaşadığı ikamet ülkesinin dışında bulunan, oraya dönemeyen veya söz konusu korku nedeniyle dönmek istemeyen vatansız kişiye statü belirleme işlemleri sonrasında mülteci statüsü verilir.”

Şartlı Mülteci: “Avrupa ülkeleri dışında meydana gelen olaylar sebebiyle; ırkı, dini, tabiiyeti, belli bir toplumsal gruba mensubiyeti veya siyasi düşüncelerinden dolayı zulme uğrayacağından haklı sebeplerle korktuğu için vatandaşı olduğu ülkenin dışında bulunan ve bu ülkenin korumasından yararlanamayan, ya da söz konusu korku nedeniyle yararlanmak istemeyen yabancıya veya bu tür olaylar sonucu önceden yaşadığı ikamet ülkesinin dışında bulunan, oraya dönemeyen veya söz konusu korku nedeniyle dönmek istemeyen vatansız kişiye statü belirleme işlemleri sonrasında şartlı mülteci statüsü verilir. Üçüncü ülkeye yerleştirilinceye kadar, şartlı mültecinin Türkiye’de kalmasına izin verilir.”

İkincil Koruma: “Mülteci veya şartlı mülteci olarak nitelendirilemeyen, ancak menşe ülkesine veya ikamet ülkesine geri gönderildiği takdirde;

a) Ölüm cezasına mahkûm olacak veya ölüm cezası infaz edilecek,
b) İşkenceye, insanlık dışı ya da onur kırıcı ceza veya muameleye maruz kalacak,
c) Uluslararası veya ülke genelindeki silahlı çatışma durumlarında, ayrım gözetmeyen şiddet hareketleri nedeniyle şahsına yönelik ciddi tehditle karşılaşacak,

olması nedeniyle menşe ülkesinin veya ikamet ülkesinin korumasından yararlanamayan veya söz konusu tehdit nedeniyle yararlanmak istemeyen yabancı ya da vatansız kişiye, statü belirleme işlemleri sonrasında ikincil koruma statüsü verilir.”

Geçici Koruma (Geçici Koruma Yönetmeliği): Ülkesinden ayrılmaya zorlanmış, ayrıldığı ülkeye geri dönemeyen, acil ve geçici koruma bulmak amacıyla kitlesel olarak veya bu kitlesel akın döneminde bireysel olarak sınırlarımıza gelen veya sınırlarımızı geçen ve uluslararası koruma talebi bireysel olarak değerlendirmeye alınamayan yabancılara sağlanan korumayı belirtir.

Sığınmacılar kitlesel olarak geldiği ve gelen tüm sığınmacılar bireysel olarak uluslararası koruma talebinde bulunamayacağı için Suriye’den gelen sığınmacıların çoğu geçici koruma statüsündedir.

Türkiye’deki Suriyeli sığınmacıların sayısı

Suriyeli sığınmacıların sayısı da çokça konuşuluyor. Muhalefetteki bazı isimler resmi verilerin yanlış olduğunu dile getiriyor. 8 Mayıs 2022 tarihinde İçişleri Bakanlığı Bakan Yardımcısı İsmail Çataklı tarafından yapılan açıklamada Türkiye’de toplam 5 milyon 500 bin 690 yabancı var. Bu sayının 4 milyon 82 bin 693 tanesi sığınmacı ve 3 milyon 762 bin 686 tanesi geçici koruma kapsamındaki Suriyeli sayısı olduğunu söyledi. Ayrıca, ülkesine dönen Suriyeli sayısının 492 bin 983 olduğu açıkladı.

İçişleri Bakanı Süleyman Soylu’nun 10 Mayıs 2022’deki açıklamasına göre Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olan Suriyeli sayısı ise 200 bin 950 ve bu sayının 113 bin 654’ü oy kullanabilecek yaştadır. 5 Mayıs 2022 tarihi için Göç İdaresi Başkanlığı’nın açıkladığı veriye göre Türkiye’de ikamet izni olan yabancı sayısı ise 1 milyon 414 bin 776’dır.

Muhalefetteki bazı isimlerin açıklamalarına göre sığınmacı sayısı

Zafer Partisi Genel Başkanı Ümit Özdağ Türkiye’de 8 milyon sığınmacı olduğunu belirtti. 900 bin Suriyelinin de Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı yapıldığını iddia etti. Suriye sınırında Türkiye kontrolündeki bölgede yaşayan sayıları da ekleyerek Özdağ Türkiye’nin toplam 11 milyon kişiye baktığını söyledi.

Eski MHP Milletvekili Sinan Oğan paylaşımlarında 3,7 milyon sığınmacı olduğunu, 1,5 milyon oturma izni sahibi olduğunu ve 200 bin de vatandaşlık alan Suriyeli olduğunu belirterek toplam sayının 5,4 milyon olduğunu söyledi. Kaçak ülke girenlerin sayısının da yaklaşık 600 bin ulaşabileceğini söyleyerek toplam sayının 6 milyon olabileceğini belirtti. Sonrasında diğer milletlerden gelenlerinde eklendiğinde sayının 10 milyona ulaşabileceğini ifade etti.

İstanbul Valisi Ali Yerlikaya İstanbul’da 1 milyon 179 bin 751 yabancı olduğunu ve bunun 535 bin 25 tanesinin geçici koruma kapsamındaki Suriyelilerden oluştuğunu söylerken İstanbul Belediye Başkanı Ekrem İmamoğlu ise İstanbul’da 2,5 milyon kadar yabancının olduğunu iddia etti.

Gelecek yazımızda sığınmacıların geri gönderilmesinin uluslararası hukuka uygunluğunu inceleyeceğiz. Sığınmacılar ile alakalı Göç İdaresi’nin hazırladığı bazı grafikleri aşağıda görebilirsiniz.