Seçim sürecinde filtre balonundan kurtulmak neden önemli?

15 Mar 2023

11:27

Eğer arkadaş grubunuz, sosyal medya akışınız, haber kaynaklarınız sizin düşüncelerinizin aynası ise filtre balonunun içindesiniz demektir. Filtre balonu, temelde beğenilerinizi takip edip benzeri içerikleri önünüze çıkaran algoritmalarla ilgilidir. Bu şekilde çoğu kişinin bizimle aynı zevklere, fikirlere sahip olduğunu düşündüğümüz soyut bir bolunun içinde buluruz kendimizi.

Bu illüzyon, seçim döneminde etkisi altına girilen siyasi manipülasyonlar ile pekiştiğinde dezenformasyona, hatalı çıkarımlara ve kitlelerin keskin bir şekilde taraf olarak ayrılmasına sebep olur. Filtre balonundan kurtulmak, fikir özgürlüğüne duyulan saygıyı pekiştirdiği gibi perspektifi de genişleterek algıları açar.

Türkiye, 2023 cumhurbaşkanlığı seçimlerine hazırlanıyor. Siyasi partiler, kendi propaganda ve imaj çalışmalarını sürdürürken seçmenlerin heyecanı ve karar süreci devam ediyor. Seçim süreci boyunca gerek adaylar gereksi mensup oldukları partilerle alakalı çok sayıda bilgi dolaşıma girecek gibi görünüyor. Bu bilgiler kimi zaman güvenilir bir uzman tarafından kimi zaman gazetelerden kimi zamansa sosyal medyada takip ettiğiniz birisi tarafından paylaşılabilir.

Reuters’ın 2022 Dijital Haber Raporu’na göre haber almada en çok kullanılan platformların başında %43 ile YouTube gelirken onu %40 ile Instagram, %35 ile Twitter takip ediyor. Haber alma kaynaklarının başında gelen bu platformların kullanıcıların beğenilerine göre bir akış sunduğunu biliyoruz. İşte bu kişiye özel akış sunan algoritmaların aynı zamanda her birimize özel bir filtre balonu yarattığını biliyor muydunuz?

Bu yazımızda filtre balonunun ne olduğundan, seçim sürecindeki rolünden ve neden kurtulmamız gerektiğinden bahsedeceğiz.

Filtre balonu nedir?

Filtre balonu 2011 yılında, Eli Pariser tarafından ortaya atılan bir kavram ve esasen internet platformlarının algoritmalar aracılığıyla kullanıcı alışkanlıklarına uygun içerikler sunarak onları soyut bir balonun içine almasını ifade ediyor.

“Bunu beğendiysen” “bunu beğenenler bunu da beğendi” gibi kalıplar ve takip önerileri internet kullanıcıları için pek yabancı kavramlar değil. Platformlar, ekran sürenizi artırmak için beğenilerinize uygun öneri ve akışlar sunuyor. Siz de sanki aynı şeyleri hisseden, “bilen” binlerce kişi olduğu düşüncesine kapılıyorsunuz. Çünkü algoritma, fikirlerinizle uyumlu içerikler sunarken sizi yapay bir balonun içine almış oluyor. Böylece, sürekli aynı ideolojideki paylaşımlarla ve kişilerle karşılaşıp dış dünyadan soyutlanıyorsunuz.

Algoritmaların yakın takibine girmek her ne kadar güvensizlik uyandırsa da mahremiyetten taviz vermek, çağımızda çoktan göze alınabilir hale geldi.

Seçim döneminde filtre balonundan neden çıkmalısınız?

Filtre balonu, eğlenceli video akışı ile sınırlı kaldığında herhangi bir sorun olmadığı düşünülebilir ancak iş ülke gündemini takip ettiğiniz kaynakların sınırlanmasına geldiğinde nispeten daha tehlikeli olabiliyor.

Eğer filtre balonu içindeyseniz haber alma kaynaklarınız gündem hakkındaki bilginizi sınırlayacaktır. Bunun kitlelere yayılması demek; seçmen kitlelerinin gündem hakkında bilgi edindiği kaynakların tamamen farklı olduğu, tarafların gerçeğin farklı yorumlarıyla yetindiği ve bunlara inandığı bir gerçeklik yaratılması anlamına gelir.

Herkes kendi siyasi görüşüne benzer fikir ve tek yönlü haberlerle gündemi takip ettiği için taban tabana zıt gerçekliklere inanır hale gelen kitleler birbirinden kopar. Bu şekilde kendi filtre balonu içindeki kitleler:

Sempati duyduğu adayın çelişkilerinden haberdar olmaz.
Adayların oy kapasitesi hakkında yanlış bir algısı oluşabilir.
Sempati duyduğu adayın kendi hakkındaki iddialara verdiği yanıtların tümünü sorgulamadan kabul edebilir. Çünkü takip ettiği diğer kişiler de öyle yapıyordur.
Siyasi manipülasyonların hedefi olduğunun farkına varmaz.
Seçimlerde sempati duymadığı tarafı küçümser ve olumlu yönlerini görmezden gelir.
Çoğunluğun kendisiyle aynı fikirde olduğunu düşündüğü için diğer adaylara kimlerin oy verdiğini anlayamaz.
Adayının oy kapasitesine çok güvendiği için seçimden sonra hayal kırıklığı yaşayabilir.
Karşıt bakış açılarını ve olumsuz bilgileri dikkate alma isteksizliği yaşar.
Siyasi kutuplaşmanın özneleri olurlar.

Seçim döneminde seçmenler kendisini siyasi manipülasyonun içerisinde bulur. Vatandaşlar, ülkedeki sorunlara daha etkili çözümler getirecek kişi ve ekipleri yönetime getirmesi gerektiğini bu manipülasyon süreci içindeki illüzyon ile unutabiliyor. Bu da hem dezenformasyonun hem de buna inanan kitlenin artmasına neden olur. Dezenformasyonun bu biçimi, ülkenin bir seçim dönemi kadar daha nasıl yönetileceğini belirleyeceği için filtre balonundan sıyrılıp olay ve durumları farklı görüşler eşliğinde değerlendirmek daha sağlıklı olacaktır.

Eğer filtre balonu içindeyseniz, gündemle ilgili bir olayı aynı görüşteki kaynaklardan dinlediğiniz halde tüm gerçeğe hakim olduğunuzu düşünebilirsiniz. Oysa bu şekilde gerçeğin sadece bir kısmına ulaşabilirsiniz. İçinde bulunduğunuz soyut bulut, anlayış eksikliğine neden olur.

Filtre balonundan nasıl çıkabilirsiniz?

Eğer arkadaş grubunuz, sosyal medya akışınız, haber kaynaklarınız sizin düşüncelerinizin aynası ise filtre balonunun içindesiniz demektir. Bu balondan kurtulmak,-dünyanın yüzlerce farklı perspektife açık olaylara sahne olduğunu hatırlamanızı sağlayacaktır. Bunun için başlangıçta rahatsız edici gelse de şu adımları izleyebilirsiniz:

En az iki farklı görüşü inceleyin

Gündem ile ilgili olaylar ile ilgili en az iki farklı görüşün içeriklerini gözden geçirebilirsiniz. Bazen bir konuşmanın içinde sizinle uyuşmayan bölümleri olsa da devamında mantıklı bulacağınız çıkarımlar ve vaatler yer alıyor olabilir. Ya da olayın öznesi veya özneleri, olayla ilgili açıklama yapmış olabilir.

Aynı fikirde olmadığınız kişileri takipten çıkmayın

Farklı dünya görüşünde olduğunuz kişileri takip etmeyi bırakmayın. Kendinizi farklı düşüncelere maruz bırakmak, bakış açınızın yaygınlığını abartmanızın önüne geçer.

Farklı görüşlere sahip kişilerle etkileşimde kalın

Dünya görüşü sizinle uyuşmayan ancak belli bir bilgi birikime sahip olduğunu düşündüğünüz kişilerle iletişimde kalın. Bu şekilde, farkında olmadığınız ön yargılarınız ortaya çıkar. Örneğin sekülerseniz muhafazakar dindarları, muhafazakarsanız liberalleri ve solcuları takip edin. Farklı yönelim, kimlik, inanç ve coğrafi konuma sahip insanları takip etmeye başlayın. Normalde seçmeyeceğiniz haber kaynaklarını okuyun.

Karşı argüman sunmaya değil anlam çıkarmaya odaklanın

Yabancı olduğunuz konular hatta sizi rahatsız eden konular hakkında yapılan paylaşımları inceleyin. Örneğin bir Twitter paylaşımı gördüğünüzde size yabancı geldiği veya konu hakkında farklı bir fikre sahip olduğunuz için tartışma başlatmaya ara verin. Eleştirdiğimiz halde yapmaktan kendimizi alamadığımız alışkanlıklardan biri bu şekilde diğerlerini susturmak. Dünyada sizden farklı seslerin de var olmasına izin vermelisiniz.

Özellikle seçim döneminde, haberleri tek bir kaynaktan almak ile yetinmeyin. Sürekli farklı kaynakları ve bakış açılarını arayın.