Resmi belgeyi nasıl doğrularım?

21 Eyl 2021

9:36

Resmi kurum ve kuruluşlarla ilişkilendirilerek yayılan belgeler sosyal medyada sıklıkla karşımıza çıkıyor. Resmi evrakların orijinal olup olmadığını teyit etmek yanlış bilginin önüne geçmekle birlikte olası tehlikelere ve dolandırılma riskine karşı bizleri korumaktadır. Bu sebeple resmi belgeleri teyit etmek için kullanılabilecek yöntemleri sizler için derledik.

Yönetmelik kontrol edilmeli

Resmi belgeleri referans alarak ortaya atılan iddialarda öncelikle dikkat edilmesi gereken konu belgenin Resmi Yazışmalarda Uygulanacak Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmeliği‘ne uygun yazılıp yazılmadığıdır. Yönetmelikteki esaslar günlük yazışmalar ve gizli belgeler olmak üzere iki farklı belge çeşidine göre ayrı ayrı veriliyor. Yazı fontundan yazı formatına kadar yönetmelikte yer alan her türlü detay resmi belgeleri teyit etmek için önem taşıyor. Yönetmelikte bulunan kurallara uygun olmayan belgeler bu şekilde kolaylıkla ayırt edilebilir.

2016 yılında “Adalet Bakanlığı Bilgi İşlem Dairesi Başkanlığından Halkımıza Uyarı” başlığıyla sosyal medyada dolaşıma giren belge bu açıdan örnek niteliğinde. Adalet Bakanlığı’nın açıklamasıyla belgenin sahte olduğu ortaya çıkmıştı. Teyit.org konuya ilişkin “Adalet Bakanlığı’nın AIDS uyarısı 10 senedir internette” başlıklı analizinde belgenin gerçek olmadığını gösteren bulguların içinde belgenin yönetmeliğe uygun olmayan metin formatında olduğunu belirtti. Bu analiz, yönetmelik esaslarının resmi belge doğrulama konusundaki önemini vurgulamak açısından yerinde bir örnektir.

Elektronik imzalı belgeler karekod yöntemiyle teyit edilmeli

İçinde bulunduğumuz dijital çağda çoğu resmi yazışma elektronik ortamlarda gerçekleşiyor. Bu anlamda bir avantaj niteliğinde olan karekod okutma yöntemiyle e-imzalı resmi belgeler teyit edilebilir. Elektronik ortamda resmi belge doğrulama için turkiye.gov.tr üzerinden ‘Elektronik Belge Yönetim Sistemi Evrak Doğrulama’ adresi kullanılabilir. İlgili belgenin dipnotunda doğrulama adresi ve doğrulama kodu yer alır. Her ikisi de doğrulama için kullanılabilir. Fakat bu yöntem tek başına teyit için yeterli olmayabilir. Doğrulama kodunun ya da bağlantısının kullanılarak belge içeriğinin değiştirilebileceği de unutulmamalıdır.

Daha önce yayımladığımız “İstanbul Vakfı’nın bağış toplama talebi 25 Haziran’da reddedilmiş” başlıklı metnimizde bu doğrulama yöntemi kullanılmıştır. İddiaya konu olan belge EBYS Evrak Doğrulama adresi üzerinden teyit edilmiştir.

Belge, işaretli alanlardaki bilgilerle teyit edilmiştir. Kaynak

Tersine görsel arama tekniğiyle belge kontrol edilmeli

Görsel doğrulama tekniklerinden biri olan tersine görsel arama yöntemini daha önceki metnimizde detaylı bir şekilde anlatmıştık. Belgenin sahte olup olmadığını kontrol etmek ve yayılımını incelemek için tersine görsel arama yapılabilir. Sorgulanan belge eğer sahte ise bu sayede belgenin orijinaline ulaşılabilir. Birden fazla arama motorundan tersine görsel arama yapmak seçeneklerinizi arttıracaktır.

Belgenin montaj olup olmadığına bakılmalı

Belgeler dijital ortamda montaj işlemiyle çarpıtılabiliyor. Fakat detaylı bir incelemeyle yapılan her işlemin izine rastlamak mümkün. Gerek tersine görsel arama yöntemiyle belgenin orijinalini bularak gerek ise “dijital forensics” uygulamalarıyla montaj izlerini saptayarak görselin orijinalliği teyit edilebilir. Bu yöntemi daha önce Malumatfuruş Görselin Ekrem İmamoğlu’nun Mason Locası Diploması Olduğu İddiası’nı incelerken kullanmıştı.

Belgenin imza kontrolü yapılmalı

Belgeyi imzalayan kişi araştırılmalıdır. İmzayı atan kişinin gerçekten yetkili kişi olup olmadığına bakılmalıdır. Bu noktada kurumların internet sitelerinden faydalanılabilir. Ya da kurum ya da şahıs tarafından düzenlenmiş belgenin orijinali sorgulanarak imza karşılaştırması yapılabilir. Kurumun veya şahsın daha önce yayınladığı belgelere bakılarak da imzalar teyit edilebilir. Daha önce “Kırklareli Belediyesi imzasını geri çekmiş” başlıklı metnimizde bu yöntemi kullanarak iddiayı teyit etmiştik. Detaylı incelemek için tıklayın.

İmza doğrulama yöntemiyle teyit ettiğimiz metnimizden alınmıştır. Kaynak

Belgedeki ‘Gizli’ ya da ‘kişiye özel’ ifadelerine dikkat edilmeli

Sahte belgelerin üzerine ‘çok gizli’ veya ‘kişiye özel’ gibi ibareler yerleştirilebiliyor. Bu açıdan resmi belgelerde yer alan bu ibarelerin orijinal olup olmadığına dikkat edilmesi gerekir. Resmî Yazışmalarda Uygulanacak Usul Ve Esaslar Hakkında Yönetmelik maddelerince elektronik olmayan yazışmaların alt ve üst kısımlarında kırmızı damga ile ‘çok gizli’ ibaresi yer alır. Bunun dışında yazının içinde gizli ifadesi bulunmaz. Yönetmeliğin gizli belge örneğine bakıldığında elektronik ortamda yapılan yazışmada ise yine sayfanın üst ve alt kısımlarında kırmızı renkli büyük harfle yazılı belgenin gizlilik derecesini belirten ibare olur. Ayrıca bu tür belgelerin sayı alanında Z harfi olmalıdır.

Resmî Yazışmalarda Uygulanacak Usul Ve Esaslar Hakkında Yönetmelik’ten ekran görüntüsü alınmıştır.
Teyit.org “Türkiye’nin Azerbaycan’a 120 Suriyeli savaşçı gönderdiğini gösterdiği öne sürülen gizli belge” iddiasını bu yöntemle analiz etmişti. Belgedeki detayların Resmî Yazışmalarda Uygulanacak Usul Ve Esaslar Hakkında Yönetmeliğe uymadığını tespit etmişti.