Pendik – Sabiha Gökçen Havalimanı Metrosunu Kim Yaptı?

6 Eki 2022

13:20

Sabiha Gökçen Havalimanı metrosunun yapımı, Bakanlar Kurulu kararıyla 2018’de Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı’na devrediliyor. Bu karara göre, yapımın tamamlanmasını takiben belediyenin metroyu devralması ve yapım maliyetinin belediye vergilerinden kesilmesi gerekiyor. Yani bakanlık tarafından maliyeti karşılanan Sabiha Gökçen metrosu, işletilmek üzere İstanbul Büyükşehir Belediyesi’ne devredilecek ve maliyeti için belediyenin vergi gelirleri tahsilatından %5 kadar bir oran kesilecek. Özetle, yapım maliyeti Bakanlık tarafından karşılanıyor, bu maliyetin Hazine’ye geri ödenmesi şartıyla belediyeye devrediliyor.

2 Ekim 2022 Pazar günü Sabiha Gökçen Havalimanı’na ulaşan metro hattının açılışı yapıldı. Havalimanına ulaşan hat normal şartlarda M10 Pendik Merkez- Sabiha Gökçen Havalimanı. Ancak ilk etapta açılan 4 istasyonla beraber M4 Kadıköy-Tavşantepe’ye ek olarak aktarmasız hizmet verecek. M10 hattı tamamen yapıldığında ise Pendik-Sabiha Gökçen Havalimanı hattına M4 hattından aktarma yapılabilecek.

Açılış kapsamında yapılan konuşmalar ise büyük oranda metro hattının kim tarafından yapıldığına odaklandı. Yalnızca Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı’nın amblemleriyle donatılan açılış etkinliğinde ve tanıtım videolarında Bakan Adil Karaismailoğlu, metro hattının bakanlık tarafından yapıldığını vurguladı. Hatta açılışta konuşma yapan Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ‘Birileri bizim yaptığımız raylı sistemleri sahiplenmek istiyor.’ diyerek metro hattını bakanlığın yaptığının altını bir kez daha çizdi.

Sosyal medyada da Sabiha Gökçen Havalimanı’nın yapımı ve açılışıyla ilgili paylaşımlar yapıldı. Bu paylaşımlardan biri Esenler Belediye Başkanı Mehmet Tevfik Göksu’ya ait. Göksu, Karaismailoğlu ve Erdoğan gibi hattın tamamen bakanlık tarafından 4,4 Milyar TL’ye yapıldığını ifade etti. Aynı bilgi bakanlığın Altyapı Yatırımları Genel Müdürlüğü’nün Twitter hesabından da paylaşıldı.

Ancak metro hattının yapımını kimin üstlendiğiyle ilgili beyanlar bunlarla sınırlı kalmadı. İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı Ekrem İmamoğlu, Twitter hesabından hattın açılışını kutlarken maliyetin belediye tarafından karşılandığını, yatırımların vatandaşlara ait olduğunu belirtti. İmamoğlu’nun beyanını destekleyen paylaşımlar İBB CHP Grup Sözcüsü Tarık Balyalı ve İBB Meclisi Grup Başkan Vekili Doğan Subaşı’ndan geldi. Balyalı, Sabiha Gökçen Havalimanı metrosu maliyetinin İBB vergi gelirlerinden kesileceğini söylerken Subaşı ise 2018’de mevcut İBB Başkanı Mevlüt Uysal’ın hattın yapımını bakanlığa devrettiğini yazdı.

İBB Haber de Twitter hesabı üzerinden İmamoğlu, Balyalı ve Subaşı’na benzer bilgiler paylaştı. Ek olarak ödemeyle ilgili belgeyi, açılışa İmamoğlu’nun çağrılmadığı ve hattın istasyonlarına belediyeye ait Metro İstanbul’un simgesi olan ‘M’ tabelalarının asıldığı bilgilerini verdi.

Dolayısıyla Sabiha Gökçen Havalimanı’na ulaşan metro hattı yapımını kimin üstlendiğiyle ilgili ortak bir karara varılamadı. Ancak hem söz konusu hattın, hem de diğer metro hatlarının yapımıyla ilgili ulaşabildiğimiz bazı açık kaynaklar mevcut.

Sabiha Gökçen metrosunun bakanlığa devri

Örneğin, konuyu araştırırken İBB Meclisi Grup Başkan Vekili Doğan Subaşı’nı doğrular nitelikte 22 Eylül 2018 tarihli bir haber karşımıza çıkıyor. Anadolu Ajansı tarafından yapılan habere göre, ‘Şehir İçi Raylı Ulaşım Sistemleri, Metrolar ve Bunlarla İlgili Tesislerin Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığınca Üstlenilmesi, Devralınması ve Tamamlanmasını Müteakip Devri ile ilgili Şartların Belirlenmesine İlişkin Karar’a Sabiha Gökçen Havalimanı raylı sistem bağlantısı da eklenmiş. Aynı tarihte CNN Türk de raylı bağlantı kapsamında Sabiha Gökçen-Kaynarca ve Sabiha Gökçen-Kurtköy Kavşağı kısımlarını bakanlığın yapacağını yazmış. Anadolu Ajansı’nın bahsettiği karara Resmi Gazete’nin 22 Eylül 2018 tarihli sayısından ulaşmak mümkün.

Bakanlığın belediyelere destek açıklaması

Sabiha Gökçen metrosunun kapsamına dahil edildiği 25/10/2010 tarihli ve 2010/1115 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı’nı ayrıca arattığımızda ise kararla ilgili bizzat Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığınca 2 Mayıs 2019’da yapılmış açıklamayı buluyoruz.

Söz konusu açıklamada kentiçi ulaşım sistemlerinin yapılması işi kanunen Belediyelerin sorumluluğunda olmasına rağmen 2010’da yapılan değişiklikle beraber belediyenin talebi ve Bakanlar Kurulu’nun uygun görmesi halinde yatırım tutarı belediye tarafından geri ödenmek koşuluyla devam eden metro projelerinin bir kısmının Bakanlık tarafından üstlenilebileceği ifade edilmiş.

Yani, bu kararla belediye tarafından planlanan metro yatırımları yapım, devir ve geri ödeme şartlarını içeren bir protokol ile Ulaştıma Bakanlığına devrediliyor; yapımı tamamlandıktan sonra belediyenin yapacağı geri ödemeleri ise Hazine ve Maliye Bakanlığı takip ediyor.

Bu açıklamanın yapılmasının nedeni ise belediye tarafından Bakanlığa yapılan ödemelerdeki usul değişikliği. Açıklamaya göre 01.05.2019 tarihli karara göre metro gelirlerinin tamamı belediyeye kalırken; kanun ve devir protokollerinde daha önce belirlenmiş olan metro yatırımının geri ödemesi, belediyenin genel bütçe vergi gelirleri tahsilat toplamı üzerinden ayrılacak paylardan yüzde 5 gibi bir oranın kesilmesiyle gerçekleşiyor.

Aynı zamanda açıklamada, belediyelerin kendi bütçeleriyle yapamayacakları yüksek bedelli metro yatırımlarına kavuşacağının ve Hazine’nin borcu uzun vadeye yaymasıyla yerel yönetimlere katkı sağlayacağının altı çiziliyor.

Dolayısıyla 2010/1115 sayılı karara göre, AK Partili İBB Başkanı Mevlüt Uysal döneminde Sabiha Gökçen Havalimanı raylı sistem bağlantısı kapsamında inşası Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığına devredilen Sabiha Gökçen-Kaynarca ve Sabiha Gökçen-Kurtköy Kavşağı kısımları maliyetinin şu anki başkanlık tarafından usulüne uygun şekilde geri ödenmesi gerektiği söylenebilir.

Bakanlığın yapımını tamamlayarak belediyeye devrettiği bir başka hat: M6

Metro İstanbul’un web sitesinde ‘İşletmedeki Hatlar’ kısmına girdiğimizde, Sabiha Gökçen’e ulaşan metronun M4 hattı içerisinde Kadıköy-Sabiha Gökçen şeklinde yer aldığı görünüyor. Yani aslında hattın işletmesi Metro İstanbul’a ve belediyeye ait.

Üstelik ‘İşletmedeki Hatlar’ bölümünde tıpkı söz konusu metro hattı gibi geçmiş yıllarda bakanlık tarafından tamamlanarak belediyeye devredilen başka bir hat daha mevcut. M6 Levent-Hisarüstü metro hattı da Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı’nın Demiryolu’nda ‘Sektörel Projeler’ raporunda bulunuyor. Hat, bakanlığın ‘mahalli idarelere desteğimiz artmıştır’ açıklamasıyla sıraladığı kent içi raylı sistem projeleri arasında listeleniyor. M6, Sabiha Gökçen metrosu yapımının da dahil olduğu 2010/1115 kararı kapsamında inşa edilerek işletilmesi için İBB’ye devredilmiş. Söz konusu karara buradan ulaşılabilir.

M6 hattının yapım ve açılış aşamalarıyla ilgili açık kaynaklarda pek bilgi bulunamıyor. Ancak ulaştığımız haberlerde M6 hattının açılış etkinliğinde ve tanıtım videosunda yalnızca bakanlığın amblemleri görünüyor. Buna rağmen çoğu haber, hattın Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı ile İstanbul Büyükşehir Belediyesi işbirliğinde yapıldığını veya bu iki kurumun ortak çalışması olduğunu yazıyor.

Öte yandan, M6 Levent-Hisarüstü hattının açılışıyla ilgili görsellere baktığımızda dönemin İBB Başkanı Kadir Topbaş’ın Twitter paylaşımı dikkat çekiyor. Topbaş paylaşımında metro açılışını haber verirken bir de fotoğraf eklemiş. Makinist kabininde çekilen fotoğrafta kendisiyle birlikte Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, dönemin Başbakanı Ahmet Davutoğlu ve Ulaştırma Bakanı Feridun Bilgin yer alıyor.

Tüm bu bilgi ve kaynaklar doğrultusunda, Sabiha Gökçen Havalimanı’na uzanan metro hattı yapım maliyetinin Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı tarafından karşılandığı ancak 2010/1115 sayılı karar kapsamında, tıpkı geçmişte yapıldığı gibi, söz konusu maliyetin İstanbul Büyükşehir Belediyesince geri ödenmesi gerektiği sonucuna varılabilir.