Papua Yeni Gine Kina’sı mı değerli? Japon Yen’i mi değersiz?

24 Kas 2021

12:06

Dünya’nın en güçlü ya da en zayıf ekonomileri denince herkesin aklına birkaç ülke gelir. Peki, ekonomilerin gücünü belirleyen faktörler nelerdir? Güçlü ekonomilere sahip ülkeler aynı zamanda refah seviyesi yüksek ülkeler midir? Ekonomileri değerlendirirken sadece ülke para birimlerinin dolar karşısındaki değerini dikkate almak ne kadar doğru? Ya da, mercek tutulması gereken diğer gösterge ve parametreler nelerdir? Öte yandan, ülke ekonomilerini birbiriyle kıyaslarken nelere dikkat edilmeli? Bir finansal okur yazar bu kıyaslamaları nasıl yapmalı? Tüm bu soruların cevabını arayalım.

Malum ülkenin gündemi ekonomi. Hal böyle olunca, sosyal mecralarda ekonomi özelinde bir çok tartışmaya denk gelebiliyoruz. Bunlardan en sık rastladığımız konu da, ‘para birimleri özelinde’ gerçekleşen kıyaslamalar. Son olarak, Ak Parti Grup Başkanvekili Cahit Özkan Japon Yeni ile Türk Lirası’nı karşılaştırarak, dolar/TL kurundaki yükselişin normalliğini vurguladı. Bunun tam tersi olarak da, bir çok sosyal medya kullanıcısının TL’deki değer kaybına ‘Papua Yeni Gine Kinası/Türk Lirası kıyaslamasıyla dikkat çekmesini’ verebiliriz.

Konuyla alakalı tweetler

Japon Yeni değersiz mi?

Öncelikle her ülkenin farklı dinamikleri ve kültürel altyapıları var. İlk olarak Japonya-Türkiye eşleşmesine bakacak olursak Japon Yeni’nin dolar karşısında son 30 yıldır hemen hemen aynı seviyelerde seyretmesi ve 1990 yılında parasını devalüe etmiş olması Japonya’yı güçsüz ya da refah kaybının yoğun olarak yaşandığı bir ülke olarak göstermez. 2020 OECD verilerine göre Japonya’da enflasyon -0,2 ve kişi başına düşen gayri safi milli hasıla ise 42 bin 938 dolar civarındadır. Bu ekonomik göstergelere bakarak, “Japonya aslında istikrarlı ve dolar kuru karşısında stabil bir ekonomiye sahip” diyebiliriz.

Japonya’nın aylara göre enflasyon oranları.

Japonya’nın yıllara göre kişi başına düşen milli geliri.

Japon Yeni’nin yıllara göre Amerikan Doları karşısındaki değişim oranı

Devalüasyon ile kur oynaklığı farklı şeyler

Bir ülkede devalüasyonun gerçekleşmesi ile dolar kurunun sürek oynak olması farklı şeylerdir. Devalüasyon bilinçli bir şekilde sabit kur rejiminde yapılır. Kur oynaklığı dediğimiz mesele ise ülkenin para biriminde ülke içi olaylardan etkilenerek gerçekleşir ve birkaç tekrar ile oluşur. Kurun sürekli dalgalı olduğu bir para birimi hem yabancı yatırımcılar, hem de piyasa tarafından ‘güvensiz’ olarak işaretlenir. Ve ülke yüksek risk alanına girmeye başlar. Tüm bunlar kısır döngüler oluşturarak ülke içinde yaşanan olaylar kur hareketliliğine, kur hareketliliği fiyatlar genel seviyesinin artmasına ve dolayısıyla enflasyonun yükselmesine sebep olur. Enflasyonun yapışkanlık özelliği vardır yani enflasyonun artması yine enflasyonun artmasına yol açar.

Türk Lirası’ndaki ekonomik seyir

Yukarıda ele alıp cevap verdiğimiz iddiaya karşı Türkiye ekonomisine bakacak olursak ülkemiz, yıllardır kronik enflasyonla savaşmakta bazı dönemlerde başarılı politikalarla stabilize edilmeye çalışılsa da gelişmekte olan ülkelerle aynı kaderi paylaşmakta. 2021 yılı IMF verilerine göre ağustos ayı enflasyon oranı 19,89 olarak güncellendi. Bu da dünya genelinde yüksek bir enflasyon oranına sahip olduğumuz anlamına geliyor. Dünya Bankası’na göre kişi başına düşen milli gelirimiz ise 8 bin 165 dolar. 2018 ve 2019’da 9 bin dolar civarında seyreden kişi başına düşen milli gelirimizden daha düşük.

Türk Lirası Ekim ayı enflasyon oranı.

Türkiye’nin yıllara göre kişi başına düşen milli geliri.

Türkiye’nin Amerikan Dolarına karşı yıllara göre değişim oranı.

Papua Yeni Gine güçlü bir ülke midir?

Buradaki amacımız iyisiyle kötüsüyle gündeme gelen iddiaları konuşmak olduğu için gelelim Papua Yeni Gine Kinası’nın Türk Lirası’ndan değerli oluşuna. Papua Yeni Gine belki sadece isim şehir oynarken duyduğumuz aslında pek göz önünde olmayan bir Okyanusya ülkesi. Ülkede hala dünyayla temasa geçmemiş ilkel toplulukların var olduğu bilinmektedir. Yer altı kaynakları bakımından oldukça zengindir. 2020’nin son çeyreğinde enflasyon oranı 5,14 olarak IMF verilerinde yer almakta. 2019 yılı kişi başına düşen milli gelir 4 bin 430 Dolar.

Papua Yeni Gine’nin enflasyon oranı.

Papua Yeni Gine kişi başına düşen milli gelir.]

Ülkelerin iktisadi gelişmişlik seviyelerini kıyaslarken para birimleri evet önemli bir etkendir fakat yukarıda verdiğimiz örneklerden yola çıkarak yaptığımız yorumlar birer varsayım olmaktan öteye geçemez.

Özetleyecek olursak para birimleri seviyesi tek gösterge değildir. Kişi başına düşen milli gelir, enflasyon oranı, asgari ücret seviyesi, cari açık, ekonomik büyüme düzeyi ve kalkınmışlık düzeyleri de önemlidir. Kaldı ki ekonomik gelişmişlik ile kalkınmış ekonomiler çok farklı kulvarlarda yer almaktadır. Ele aldığımız konu aslında elmayla armudu kıyaslamaya benziyor. Dolar bugün dünyanın en değerli para birimi değil fakat en güçlü ve en çok dolaşımda olan para birimi. 1 Dolar şu an 0,3028 Kuveyt Dinarı etmekte fakat Kuveyt sadece yer altı kaynaklarından elde ettiği zenginlikle dünyanın en yüksek değerdeki para birimine sahip. Kuveyt’i dünyada güçlü, kalkınmış ve refah seviyesi yüksek olan bir ülke olarak konumlandıramayız. Buz dağının görünen kısmı bunlar fakat görünmeyen derinliklerde de o kadar çok gösterge var ki, aslında oyunun kuralı buralarda yazılıyor.