İstanbul Büyükşehir Belediyesi’nin Phileas marka metrobüs araçları neden hurdaya ayrıldı?

9 Oca 2024

17:39

31 Mart 2024 Yerel Seçimleri için siyasi partilerce adaylıkların duyurulduğu şu günlerde, sosyal medya gündemi için de seçim maratonu yavaş yavaş başlıyor. Elbette her mahalli bölge için adaylık tartışmaları sürüyor; ancak büyükşehir belediyesi adayları görece daha fazla dikkat çekiyor. Bu da Türkiye’nin en kalabalık ve kozmopolit şehri İstanbul ve İstanbul’un başkan adayları hakkında sosyal medyada çok daha fazla konuşulacağı anlamına geliyor. Üstelik mevcut İBB Başkanı Ekrem İmamoğlu’nun yeniden aday olması seçmene karşılaştırma fırsatı veriyor. Dolayısıyla İmamoğlu’nun geride bıraktığımız 5 yılda yaptıkları veya yapmadıkları hakkında sosyal medya paylaşımları her geçen gün artıyor. Bu paylaşımlar, ilerleyen günlerde de İstanbul seçmeni için ciddi bir karar mekanizmasına dönüşecek gibi görünüyor.

Bu paylaşımlardan biri de, 9 Ocak 2024’te X’te paylaşılan ‘dozerle parçalanan araçlar’ görüntüsüydü.

Görüntüye eklenen yorumda Cumhuriyet Halk Partili İBB yönetiminin, 16 yıl metrobüs ağında hizmet veren araçların ‘AK Parti’nin aldığı araçlar hurda oldu’ algısı oluşturmak için parçalandığı ima ediliyor. Üstüne soruluyor: Bu araçların parçalarından yararlanılamaz mıydı?

Peki bu araçlar gerçekten kullanılabilir miydi?

X paylaşımında kullanılan görüntüler geçmişe dönük araştırıldığında Mart 2023’te aynı video kullanılarak yapılmış pek çok paylaşıma ulaşılıyor. Kimi paylaşımlar yalnızca olayı haberleştirirken kimi paylaşımlarda da araçların geri dönüştürülüp dönüştürülemeyeceğine dair sorular var.

Görüntülerin sosyal medyada yayılması üzerine, Mart 2023’te İETT ve İBB konuya dair açıklama yapmış. İETT (İstanbul Elektrik Tramvay ve Tünel) İşletmeleri’nin açıklamasında görüntüdeki araçların 2007 ve 2008 yıllarında Hollanda’dan satın alınan araçlar olduğu belirtilmiş. Söz konusu otobüsler verimsizliği ve ekonomik ömrünü tamamlaması nedeniyle hurdaya ayrılmış. Ayrıca açıklamada araçların üretici firmasının iflas ettiği ve yedek parçalarının bulunmadığı bilgilerine de yer verilmiş. İETT’nin açıklamasına göre araçlar ‘Makine Kimya Endüstrisi’ tarafından taşınmadan önce videodaki gibi parçalanmış.

Kamuoyunun dikkatine; pic.twitter.com/cI3nlx8NM3

— İETT (@ietttr) March 29, 2023

İstanbul Büyükşehir Belediyesi de 30 Mart 2023’te web sitesinden yayınladığı açıklamada İETT açıklamasıyla birebir aynı cümlelere yer vermiş.

Aynı tarihlerde İBB Haber de Yeni Şafak’ın ‘Bugün 15’e yakın metrobüs bu şekilde parçalandı’ haberine atıfta bulunarak X paylaşımı yapmış. Paylaşımda yukarıdaki açıklamalara ek olarak hurdaya ayrılan araçların firması iflas eden Phileas marka olduğu ve Ayazağa Garajında tutulduğu bilgisi verilmiş.

❓ İDDİA: İETT’ye ait metrobüsler iş makineleriyle parçalandı.

✅ GERÇEK: Görüntüler, Ayazağa Garajında hurdaya ayrılan ve firması da iflas eden Phileas marka eski metrobüs araçlarının Makine Kimya Endüstrisi (MKE) tarafından taşınma öncesi parçaya ayrılma işlemine ait. pic.twitter.com/lT2yPkeJW8

— İBB Haber (@ibbhabercomtr) March 29, 2023

Phileas marka araçların yarattığı sorunlar geçmişte pek çok kez haberleştirilmiş

‘Phileas’, ‘otobüs’, ‘metrobüs’ gibi anahtar kelimelerle internet taraması yapıldığında 2009 yılından bu yana ilgili pek çok ‘olumsuz’ habere ulaşılabiliyor. Örneğin Milliyet’in 13 Mayıs 2009 tarihli ve ‘Phileas araçlar her yerde sorunlu’ başlıklı haberinde, İstanbul için satın alınan 50 araçtan 35’inin kullanılamadığı belirtilmiş. Ayrıca yurtdışında araçların kullanımda olduğu farklı kentlerde de sorun yaşandığı eklenmiş. İlgili tarihte araçların menşei olan Hollanda’nın Eindhoven kentinde de otobüsler bir süreliğine ulaşımdan kaldırılmış.

İETT Genel Müdürlüğü 2010’da İstanbul 1. Asliye Ticaret Mahkemesi’nde araçlarda tip kusuru, şartnameye göre teslim edilmesi gerekli malzeme ve donanımların teslim edilmemesi gibi nedenlerle şartnameye uyulmadığı için üretici firma olan APTS’ye (Advanced Public Transport Systems) dava açmış. Bilirkişi tarafından APTS’nin ödemesi gereken tazminat miktarı 30 milyon 506 bin TL olarak hesaplanmış. Fakat yargılama sırasında APTS firması hakkında iflas işlemleri başlatılmış; 24 Kasım 2014’te ise firma iflasını açıklamış.

BirGün’ün haberinde 2010 yılı için verilen bilgiye göre, araçlardan 33 tanesi aktif olarak kullanılırken yanarak hurda haline gelenlerin dışındaki arızalı araçlar ise yedek parça deposu olarak kullanılmış.

2015’te hali hazırda tamamı kullanılamayan otobüslerden birinin Şirinevler’de metrobüs durağında yanmasıyla araçların tamamı garajda beklemeye alınmış.

2017’de İstanbul Büyükşehir Belediyesi Meclis Üyesi Hakkı Sağlam, 2015’ten itibaren sadece ihtiyaç halinde kullanılan araçlarla ilgili olarak dönemin İBB Başkanı Kadir Topbaş’a Phileas araçlar ile ilgili çağrıda bulunmuş. Çağrısında ‘Tanesi 1.260.000 €’dan alınan 50 otobüsün, İstanbul’un fiziki koşulları nedeniyle kullanılmasının mümkün olmadığı anlaşılmıştır. Kendisine bu ayıplı otobüslerin Hollanda’ya iade edilmesi için çağrıda bulunuyorum.’ ifadelerine yer vermiş. Öte yandan Sağlam daha önce de (2014’te), Topbaş hakkında ‘görevi kötüye kullanmak’ suçlamasıyla şikayetçi olmuş; ancak Topbaş yaptığı savunmada ihale ile ilgisi olmadığını belirtmiş ve mahkeme tarafından beraatine karar verilmiş.

Yukarıda da belirtildiği gibi, hurdaya ayrılan Phileas araçların parçalandığı görüntülerin ortaya çıkmasıyla İBB ve İETT’nin yaptığı açıklamalarda ise araçların Makine Kimya Endüstrisi tarafından taşınmadan önce parçalandığı bilgisi verilmişti. Dolayısıyla İstanbul Büyükşehir Belediyesi bünyesinde aktif veya hurdaya ayrılmış hiçbir Phileas marka aracın artık bulunmadığını söylemek mümkün. Zaten, İstanbul Büyükşehir Belediyesi’nin otobüs filosuna dair güncel bilgilere bakıldığında, Phileas marka hiçbir otobüsün filoda olmadığı görülüyor.

Sonuç olarak satın alındıkları günden kullanıldıkları son güne kadar Phileas marka araçlar yarattıkları sorunlar ile konuşulmuş. Üstelik 2009-2015 arasındaki bu süreçte yaşanan gelişmelere bakıldığında araçlarla ilgili atılan her adımın İBB’nin AK Partili eski başkanı Kadir Topbaş önderliğinde olduğu görülüyor. Araçlar Ekrem İmamoğlu’nun başkanlık döneminden önce de garaja çekilmiş haldeydi. Üstelik yine paylaşımda söylendiği gibi araçların 16 yıl aktif olarak kullanıldığı bilgisi de gerçeği yansıtmıyor. Zira araçlar, tamamı olmamakla birlikte, yaklaşık 8 yıl kullanılabiliyor.