IMF’nin SDR ‘si ve Stand-By ile karıştırılmamalı

27 Ağu 2021

18:21

Son zamanlarda sosyal medyada Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası rezervi hakkında pek çok paylaşım yapıldı. 26 Ağustos 2021’de de rezervlere eklendiği söylenen 6,3 milyar ABD doları hakkında da bazı yorumlar yapıldı. Bu yorumlar üzerine Hazine ve Maliye Bakanlığı bir açıklama yaptı. Bakanlık rezerve eklenen SDR için IMF ile herhangi bir anlaşma yapılmadığı belirtti. Doğrula olarak da SDR ve rezervler hakkında sizi bilgilendirmek istedik.

Merkez Bankası Rezervi

Devletler hemen diğer dövizlere dönüştürüp kullanabileceği bazı varlıkları saklar, yani rezerv ederler. Bu rezerv ülkedeki mali otoriteler tarafından saklanır ve kontrol eder. Ülkemizdeki bu mali otorite Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’dır. Merkez Bankası zor durumlarda bu rezervi kaynak olarak kullanabilir. Bu rezervin içinde yabancı dövizler, altın, özel çekim hakları (Special Drawing Rights (SDR)) ve Uluslararası Para Fonu(International Monetary Fund (IMF)) rezerv pozisyonu vardır. Merkez Bankası bu rezervle bazı durumlarda dış borçları karşılayabilir, iç ve dış şokların istenmeyen etkilerini azaltabilir ve ülkenin güvenirliliğini arttırabilir.

IMF’nin Özel Çekim Hakları

Merkez bankaları istediği kura dönüştürebileceği dövizleri saklamak isterler. Bu sebeple merkez bankları çoğunlukla dolar(%59 oranında), sonrasında Euro (%20 oranında), daha sonra ise Sterlin ve Yen saklar. IMF ülkelerin rezerv ihtiyacını karşılamak Special Drawing Rights isminde bir uluslararası rezerv oluşturdu. SDR’nin de değeri Dolar’a, Euro’ya, Sterlin’e, Yen’e ve Yuan’a göre hesaplanır. SDR ile iki ülkenin merkez bankaları arasındaki döviz değişiminde kullanılır. Merkez bankaları sahip oldukları SDR’leri vererek döviz alabilirler. Bu dövizi veren merkez bankaları kullanımı yaygın olmayan kurları almak istemez. Bunun yerine SDR alırlar. Böylece kendi rezervleri sabit kalmış olur. Eskiden SDR altına sabitlenmişti. Fakat daha sonra değişime uğrayarak döviz kurları gibi oynak değere sahip oldu. Aynı zamanda SDR’lerini verdikten sonra SDR’lerini geri alırken faizini de ödemek zorundadır.

Ülkelerin SDR’leri

Dönem dönem SDR’ler oluşturulur ve IMF’ye üye ülkelere dağıtılır. SDR’ler şu ana kadar 5 kere dağıtıldı. 1970-72 arası bir kez, 1979-81 arası bir kez, 2009’da iki kez ve 2021’de bir kez dağıtıldı. Bu dağıtım SDR kotalarına göre yapılır. Bu kotalarda ülkelerin SDR’ye katkısı baz alınarak dağıtılır. IMF’deki oy dağılımı da buna göre belirlenir. Buna göre kota olarak en yüksek oran ABD’dedir (%17,43). Ardından sırasıyla Japonya(%6,47), Çin(%6,4), Almanya (%5,59), Fransa(%4,23), Birleşik Krallık (%4,23) gelir. IMF’de oy oranı da bu kota oranlarına göre belirlenir.

2021 SDR dağıtımı ve Türkiye’nin SDR hakkı

Covid-19 salgını ile yavaşlayan dünya ekonomisine destek amaçlı IMF 23 Ağustos 2021’de yeniden SDR dağıtılır. 456,6 milyar SDR(650 milyar dolar) ülkeler yine kota oranına göre dağıtılır. Türkiye’nin kota oranı ise 0,98’dir. Buna göre de Türkiye’nin toplam kotası 4,658.6 milyon (6.637 milyon Dolar)SDR’dir. 650 milyar dolarlık kota dağıtımının yüzde 0,98’i (6,4 milyar dolar) de Türkiye brüt rezervine eklenecektir. Türkiye bu rezerv ile diğer üye ülkelerin merkez bankalarındaki parayı kullanabilecektir. Fakat daha sonra bu parayı faiziyle birlikte ödemesi gerekir.