Doğrularla ‘kara mantar’ hastalığı

26 May 2021

23:27

Dünya, Hindistan’dan gelen ‘Kara mantar’ salgını haberlerini endişeyle karşıladı. Medyanın, ‘yeni bir salgın mı’ başlıkları ve ‘göz çıkarmalı tedavi fotoğrafları’ endişenin yerini korkuya bıraktı. Neredeyse her türlü medya organında gündeme gelen Kara mantar hastalığıyla ilgili, konunun haberlerde ele alış biçimiyle alakalı akıllarda 3 soru kaldı, ‘bu bir salgın mı, tedavisi ne’, ‘her hastalığa yakalanan gözlerini kaybediyor mu?’ ‘Koronavirüsle bağlantısı ne?’ Dogrula.org araştırdı.

Bu bir salgın mı? Tedavisi ne?

Mukormikoz çok nadir görülen bir enfeksiyondur. Genellikle toprakta, bitkilerde, gübrede ve çürüyen meyve ve sebzelerde bulunan mucor küfüne maruz kalınmasıyla insan vücuduna yayılır. İleri bir aşamada gözde görme kaybı ve sonrasında merkezi sinir sistemini etkiler.

Yeni tip koronavirüs pandemisinin ikinci dalgasının sert vurduğu Hindistan’da ülkeyi kasıp kavurup endişe veren “kara mantar” salgını, insan sağlığını tehdit ediyor. Bazı hastanelerde önlenemez boyutlara gelen ve paniğe neden olan kara mantar salgınına yakalananların yaklaşık yüzde 60’ı, gözlerinden birini veya her ikisini de aldırdı.

Mukormikoz enfeksiyonuna sebep olan mucor küfü görseli. Kaynak: BBC Türkçe
1 Mayıs 2021 cumartesi günü sabahı Mumbai’de bir göz cerrahı olan Dr Akshay Nair, üç hafta önce Covid-19 salgınından kurtulan 25 yaşındaki şeker hastası bir kadının ameliyatını gerçekleştiriyordu. Hastanın burnuna bir tüp yerleştirdi ve nadir fakat tehlikeli bir mantar enfeksiyonu olan mukormikoz ile enfekte olmuş dokulara rastladı. Bu hızla yayılma özelliğine sahip enfeksiyonun burnu, gözü ve bazen beyni etkilediği bilindiği için Dr. Nair hastanın gözünü çıkarmak için üç saatlik bir operasyon gerçekleştirdi. Dr Nair ameliyat sonrası yaptığı bir açıklamada; “Hayatını kurtarmak için gözünü çıkarttım. Bu hastalık böyle işliyor,” dedi.

Bu operasyon sonrası, doktorlar artık iyileşmekte olan ve iyileşen Covid-19 hastaları arasında nadir görülen bir enfeksiyonu da içeren “siyah mantar” olarak da adlandırılan bir dizi başka vakayı da bildiriyorlar.

Hindistan’da artan vakalar görüntülendi. Kaynak: BBC Türkçe
Hindistan’ın sağlık çalışmaları ile ilgilenen üst düzey hükümet yetkilisi VK Paul yaptığı açıklamada; bir mantar enfeksiyonu olan mukormikozun, Covid-19 hastalarında ve büyük ölçüde diyabetik olanlarda görüldüğünü ancak “büyük bir salgın olmadığını” söyledi. Durum izleniyor ve mukormikozun tedavisi var dedi.

Mukormikoz tedavisi genellikle ameliyat ve mantar önleyici ilaç kullanımı ile gerçekleştiriliyor. Genel tedavi, enfeksiyon düzeyine bağlı. Enfeksiyon hafifse, enfekte olan hücreler cerrahi bir operasyon ile temizleniyor. Enfeksiyon diğer bölgelere yayıldıysa, enfeksiyonlu parça tamamen çıkarılıyor.

Dünya Sağlık Örgütü’nün(WHO)1969 Uluslararası Sağlık Tüzüğüne göre, bir hastalığa küresel çapta gözetim ve danışmanlık yapılması için WHO’ya bildirilmesi gerekiyor. Herhangi bir hastalığı ‘bildirilebilir’ bir hastalık olarak beyan etme sorumluluğu eyalet hükümetlerine ait. Hindistan’da en yetkili sağlık görevlisinin büyük bir salgın olmadığı yönünde açıklama yapmış olmasına rağmen Selangana ve Uttarakhand dahil birçok eyalette salgın olarak WHO’ya bildirilebilir bir hastalık olduğu ilan edildi. WHO tarafından küresel bir salgın olduğu ya da olabileceği yönünde bir açıklama yok.

Her hastalığa yakalanan gözlerini kaybediyor mu?

Mantar enfeksiyonu görülen hastalar tipik olarak burun tıkanıklığı ve burun kanaması semptomları yaşıyor. Belirtiler gözde şişlik ve ağrı ile başlıyor sonrasında göz kapaklarının sarkması, bulanık görüş ve sonunda görme kaybı yaşanıyor. Kimi zaman burun çevresinde siyah deri lekeleri de enfeksiyon belirtilerinden biri olabiliyor.

Hastanın hayatını kurtarmak için bir ya da iki gözünün cerrahi operasyonla alınması gerekli görülürken erken tanı konulması durumunda ilaçların doğrudan göz çevresine lokal enjeksiyonu ile hastalık kontrol altına alınıp göz kurtarabiliyor.

Kara mantar enfeksiyonu geçiren bir hasta. Fotoğraf: Evrensel.net

Koronavirüs ile bağlantısı ne?

Genel öldürme oranı % 50 olan mukormikozun, ağır ve kritik hastalığı olan Covid-19 hastaları için hayat kurtaran bir tedavi olan steroid kullanımıyla tetiklendiğine inanılıyor. Steroidler, Covid-19 için akciğerlerdeki iltihaplanmayı azaltıyor ve vücudun bağışıklık sistemi korona virüsle savaşmak için aşırı hızlanmaya başladığında meydana gelebilecek bazı hasarları durdurmaya yardımcı oluyor. Ancak hem diyabetiklerde hem de diyabetik olmayan Covid-19 hastalarında bağışıklığı düşürerek kan şekeri seviyelerini yükseltebiliyor. Bağışıklıktaki bu düşüşün mukormikoz vakalarını tetiklediği düşünülüyor.

COVID ile ilişkilendirilen mukormikoz enfeksiyonu başka ülkelerde görülmedi ya da çok az görüldü. Öyleyse Hindistan’daki durum neden bu kadar farklı? Pandemiden önce de mukormikoz, Hindistan’da herhangi başka bir ülkede olduğundan çok daha yaygındı. Küresel olarak, hastane malzemeleri ve paketlenmiş gıdalar gibi ürünler mukormikoz’un bulaşıcılığına sebep olarak gösteriliyordu. Ancak Hindistan’daki mukormikoz raporlarında yaygın olarak hastalığa sebep olan mucor küfünün; çürümüş meyveler, kuş ve hayvan dışkıları ile kirli yerlerde biriken suda, nemli ortamlarda ve toprakta olduğu tespit edildi.

Doktorlar on yılı aşkın bir süredir yılda bir veya ikiden fazla vaka görülmediğini fakat Hindistan’da çok etkili olan Covid-19 ikinci dalgası sorasında bu mantar enfeksiyonunun şiddeti ve sıklığı karşısında şaşırdıklarını söylüyorlar.

Bulgular

Uluslararası kaynaklar, yerli ve yabancı basının haberleri, uzmanların açıklamaları ve görüşlerine dayanarak söyleyebiliriz ki;

Kara mantar enfeksiyonu erken tanı konulmazsa ağız ve burun yolu ile hızlıca göze ve beyne yayılarak öldürücü olabilen ciddi hastalığa sebep oluyor.
İlaç ve cerrahi müdahale ile enfeksiyonun tedavisi tedavisi mümkün.
Kara mantar hastalığının öldürücülüğünü azaltmak için beyne yayılmasının önüne geçerek bazı hastaların gözlerinin alındığı doğru.
Son aşamaya gelinse dahi göz çevresine enjeksiyon uygulanarak gözün kurtarılabilmesi de mümkün.
Vakalardan edinilen bilgiye göre, steroid tedavisi uygulanan Covid-19 hastalarında ve diyabet hastalarında hastalık daha tehlikeli seyrebiliyor.
Dünya’da birkaç vaka görülse de Hindistan’da yaygın olan bu salgının küresel bir tehdit oluşturduğu yönünde WHO tarafından yapılmış bir açıklama yok.
Dünya’daki vakalara enfeksiyonun bulaşma sebepleri, Hindistan’da tespit edilen bulaşma sebeplerinden çok başka.
Kara mantar hastalığı Hindistan’da yaygın olarak görülüyor fakat küresel bir salgın değil.