Afet anlarında dezenformasyondan nasıl korunuruz?

6 Şub 2023

20:54

Türkiye ne yazık ki yangın, sel, deprem gibi doğal afetlerin sık sık yaşandığı bir coğrafya. Bu yaşanan felaketlerin ardından insanların bilgi aldığı yer çoğu zaman sosyal medya platformları oluyor. Fakat sosyal medyada kriz anlarında yanlış bilginin yayılımı daha hızlı oluyor. Doğrudan duygularımıza hitap eden görüntü ve içerikle risk barındıyor. Bu risk paylaşılan içeriklerin yanlış olması ve neden olduğu etkiler ile alakalı. Doğal afetin yaratmış olduğu olumsuz durumlarla mücadele ederken yanlış bilgi ile de mücadele etmek gerekiyor. Çünkü dezenformasyona neden olan paylaşımlar kişide olumsuz duygulara neden olabilir, yardım ekiplerini yanlış yönlendirebilir ve mağdurların artmasına yol açabilir. Bunun için bu gibi durumlarda sosyal medyada bilgi alırken dikkat etmemiz gereken bazı şeyler var.

Görüntülerin güncelliğini kontrol edin

Deprem, sel ve yangın gibi doğal afetlerin sonrasında, olay anını veya sonrasını gösteren görseller sosyal medyada en çok paylaşılan içerikler arasında yer alıyor. Ancak bu görseller kimi zaman gerçeği yansıtmadığı gibi kimi zaman da popülarite kazanmak amacıyla paylaşılıyor. Bu görsellere maruz kalmak ne afetzedelere ne de bu durumu uzaktan takip eden vatandaşlara bir fayda sağlamıyor; aksine onları olumsuz etkileyebiliyor.

Bu nedenle en azından karşılaşılan görsellerin doğruluğundan emin olmak, afet karşısında yaşanacak olumsuz hissin azalmasına yarayabilir. Bunun için şüphelendiğiniz görsellerin kaynağına, tersine arama metoduyla ulaşabilirsiniz. Görseller geçmiş zamanlarda yaşanan afetlere ait veya dijital müdahaleyle değiştirilmiş olabilir.

Konumu doğrulayın

Son zamanlarda afet sonrasında sosyal medyada en fazla paylaşılan içerik, afetzedelerin yardım mesajları oluyor. Geçmişte bu tarz mesajlarla kişilerin kurtarılması mümkün olmuştu. Ancak bu yardım mesajları olaya hassasiyet gösteren sosyal medya kullanıcıları tarafından sorgulanmadan paylaşılabiliyor. Eğer paylaşılan konum içerikli yardım mesajları dezenformasyon içeriyorsa bu, bölgedeki ekiplerin yanlış yönlendirilmesine neden olabilir. Bu durum yardıma esas ihtiyacı olan kişilere yardımın ulaşılmasını geciktirebilir. Paylaşılan konuma harita üzerinden bakarak bu bölgenin afet bölgesi olup olmadığını ve yardım edilmesi gereken bir durum olup olmadığı resmi kaynaklardan doğrulanabilir.

Resmi ve güvenilir kaynaklardan bilgi alın

Doğal afet esnasında ve sonrasında olay yerinden haber alabilmek önem arz ediyor. Çoğu kişi olay yerinden bir an önce haber alabilmek istiyor. Ancak sosyal medyada aceleyle taradığımız paylaşımlar genellikle bize doğru bilgiyi vermiyor ve endişe düzeyini artırıyor. Bu nedenle haber kaynağının resmi ve güvenilir olması gerekiyor. Bu anlamda akla ilk gelen kaynaklar elbette devlet kurumları. Sosyal medyadan İçişleri Bakanlığı’nın, Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı’nın (AFAD), söz konusu bölgedeki belediyenin, valiliğin veya kaymakamlıkların resmi hesaplarını takip etmek faydalı olabilir.

Öte yandan ilgili afet alanında uzmanlaşan kişi ve kurumlar da takip edilebilir. Örneğin bir depremde öncelikli olarak takip edilmesi gereken kurumlar arasında Boğaziçi Üniversitesi Kandilli Rasathanesi ve Deprem Araştırma Enstitüsü de yer alıyor.

Kahin mesajlarına aldanmayın

Yaşanan bir doğal afetin ardından sosyal medyada bazı teoriler gündeme gelir ve tartışılır. Doğal afetin büyüklüğü ve yıkıcılığı karşısında bilimsel kaynağı olmayan asılsız komplo teorilerine kulak asmayın. Depremin önceden tahmin edilmesi kahinlik veya müneccimlik değildir. Olası bir deprem hakkında yer ve zaman tahmini yapmak bilimsel kaynaklar ile mümkün. Alanında uzman kişiler, bilimsel kaynaklardan yararlanarak bu tahminlerde bulunabilir. Uzman görüşü ile komplo teorisyenliğini karıştırmayın.

Birden fazla kaynaktan yararlanın

Kriz anlarında pek çok platformdan bilgi akışı ile karşılaşırız. Bu bilgileri birkaç yerden kontrol etmek de fayda var. Haber takibini birkaç kanaldan yapmak doğru bilgi edinmemizi kolaylaştıracaktır. Resmi kaynaklar, medya kanalları, uzman kişiler ve saha çalışanlarından aldığınız bilgileri karşılaştırın.

Kesinliğinden emin olmadan yardım mesajlarını paylaşmayın

Bir afet sonrası olay yerindeki kazazedelerden pek çok yardım talebi gelebiliyor. Bu tarz yardım taleplerinin sosyal medyada paylaşılması ulaşım hızı ve etkileşim sayısı bakımından daha etkili bir çözüm üretse de bazen suistimal edilebiliyor. Yardım talebi içeren paylaşımdaki cümlelerin aynısı başka hesaplar tarafından da paylaşıldığı zaman şüphe uyandırıyor. Afetten etkinlenenlere yardımınızı resmi kurumlar aracılığıyla yapın.

Hedef gösterici paylaşımlardan uzak durun

Doğal afet karşısında insanların yaşadığı üzüntü, kısa sürede öfkeye dönüşebiliyor. Afet durumlarında duygusal tepki göstermek doğal olsa hedef gösterici paylaşımlar yapmak bir çözüm sunmayacaktır. Kişilere veya kurumlara yönelik suçlayıcı paylaşımlar yapmak krizi daha da büyütecektir.

Sosyal medya etiketlerine karşı dikkatli olun

Gündemi yakından ilgilendiren meselelerde sosyal medyada kullanılan etiketler (hashtagler) kısa sürede bot hesaplar tarafından manipüle ediliyor. Kısa sürede etkileşim yakalamak isteyen hesaplar, kriz anlarında sosyal medyada kullanılan etiketlerin altında konudan bağımsız paylaşım yapıyorlar. Bu etiketler altında paylaşılan görüntülere şüpheyle yaklaşın.