“Tımarhane” kelimesinin Osmanlı döneminde atları tımarlayan “deliler”den geldiği iddiası

Sözlüklerden tımarhane kelimesini aratarak incelemeye başladık. Kamus-i Türki, Türk Dil Kurumu ve Kubbealtı kökeninin Farsça tımar/timar ve hane kelimelerinin birleşiminden geldiğini belirtmiş. Farsçada tımar, bakım anlamına gelmektedir. Bu da kelimenin doğrudan bakımevi manasında kullanıldığını gösteriyor.

Profesör Dr. Sarper Yılmaz’ın Mardin Şeyh Eminüddin Bimaristanı adlı makalesinde tımar sözcüğünün bakım anlamına geldiğini ve tımarhanenin de buradan gelerek hastane anlamı kazandığı belirtiliyor.

Tıp ve Psikiyatri Tarihçisi Fatih Artvinli katıldığı bir programda, akıl hastanesi için devlet yazışmalarında bimarhane, halk arasında ise tımarhane kelimelerinin kullanıldığını söylüyor.

Akıl hastaneleri için bimarhane, marhane, darüşşifa, tımarhane gibi farklı kurum isimlerinin kullanıldığını makaleler üzerinden takip edebiliyoruz. Selçuklu döneminden itibaren külliyelerin içinde akıl hastaları için ayrılmış odaların olduğu ve buralarda ilacın yanında su sesi, özel kokular ve müzik tedavilerinin de kullanıldığı görülebiliyor.

Evliya Çelebi, bimarhaneler ve tedavi yöntemlerinden bahsederken yasemin, şebboy, reyhan, lale, nergis gibi çiçeklerin güzel kokularının şifa için kullanıldığı; zaman zaman güzel yüzlü insanların ziyarete geldiği, kimi zamansa küçük konserlerin verildiğini söyler. O zamanların inancı içinse güzel yüz, güzel ses, saz ve sözün insanın içini açıp gam pasından arındırdığına inanıldığını ekler.

Osmanlı döneminde ruhsal sorunlar ile ilgili farklı tedavi yöntemlerinin denendiğini takip etsek de hayli ilginç olan “at bakımıyla iyileşen deliler” gibi bir bilgiye rastlayamıyoruz. Böyle bir tedavinin uygulandığına dair de bir kanıta ulaşılamıyor.

Sonuç olarak hem psikolojik sorunları olan kişilerin at tımar etmek için yönlendirildiği hem de tımarhane kelimesinin kökenine ilişkin anlatı gerçeği yansıtmıyor.