Tibet’te 10.000 yıllık kütüphane bulunduğu iddiası

28 Tem 2023

16:45

Yanlış

Doğru

Uydurma

Sonuç

Söz konusu kütüphane, 1073’te inşa edildiği tahmin edilen Sakya Manastırı’nda yer alıyor.
Uzmanlara göre, bilinen en eski yazı örnekleri ise 5000 yıl öncesine dayanıyor.
Dolayısıyla kütüphanenin ya da içerisindeki eserlerin 10.000 yıllık olması mümkün değil.

İddia Yayılımı

Geçtiğimiz günlerde sosyal medyada, Tibet’te 10.000 yıllık bir kütüphane bulunduğuna dair bir iddia ortaya atıldı. İddianın yayılımı araştırıldığında geçmiş yıllarda da benzer bilgilerle aynı görselin paylaşıldığı görülüyor. İddialar ya kütüphanenin 10.000 yıllık olduğuna ya da barındırdığı eserlerin 10.000 yıl öncesine ait olduğuna değiniyor.

Kanıt

Sakya Manastırı yeni bulunmadı

Sosyal medya kullanıcıları veya haber siteleri verecekleri bilginin çekiciliğini artırmak için kimi zaman habere dair zaman/mekan gibi detayları ana başlıkta vermek yerine yazı içeriğinde veriyor. Bu da o bilgiye maruz kalan kişilerde kafa karışıklığına yol açabiliyor. Tibet’teki kütüphaneye dair olan söz konusu iddiada da benzer bir durum var. Videonun üzerine ‘Tibet’te 10.000 yıllık kütüphane bulundu’ notu eklendiği için gönderi açıklamasında doğru bilgiler verilse bile kütüphanenin yeni bulunduğu algısından kurtulmak pek mümkün olmuyor. Ancak Tibet’teki bu kütüphanenin bulunduğu Sakya Manastırı yeni bulunmadı.

Xinhua Haber Ajansı’nın 15 Kasım 2003 tarihli ve ‘Ancient Lections of Tibetan Buddhism to Be Sorted out (Tibet Budizminin Antik Öğretileri Çözümlenecek)’ başlıklı yazısında, iddia videosunda gösterilen Sakya Manastırı ve özelliklerinden bahsediliyor. Ajansa göre, Tibet Budizminin öğretileri Sakya ilçesinde yer alan manastırda 60 metre uzunluğunda ve 10 metre yüksekliğinde bir duvarın içerisine yığılmış halde keşfediliyor. Bu büyük duvar içerisinde 84.000 parşömen olduğu söyleniyor. Ayrıca manastırın o dönemki yönetim kurulu başkanı Bandian Toinyu’ya göre kuzey kısmın 1073’te, güney kısmın ise 1268’de inşa edildiği, haber detaylarında veriliyor. Dolayısıyla kütüphanenin de 10.000 yıllık değil, azami 950 yıllık olduğunu söyleyebiliriz.

10.000 senelik eser barındırması mümkün değil

Kütüphane ile ilgili bir diğer iddia da içerisinde yer alan eserlerin 10.000 yıllık olduğuydu. Ancak böyle bir eserin var olması mümkün değil. Zira AAP FactCheck’in ulaştığı Antik Tarih Ansiklopedisi editörü ve araştırmacısı Joshua J. Mark, bilinen en eski uzun yazılı edebiyat eserinin, daha eski bir sözlü Sümer masalına dayanan Gılgamış Destanı olduğunu söylemiş. Gılgamış Destanı’nın ise milattan önce 2150-1400 yılları arasında yazıldığı tahmin ediliyor. Dolayısıyla bu da yazılı tarihin en fazla 5000 yıl önce başlamış olabileceğini gösteriyor.

Ayrıca Mark, ‘kütüphanede bulunan 84.000 parşömenin manastır kurulmadan önce başka bir yerde saklanıyor olabileceği’ sorusuna da yanıt vermiş. Mark’a göre eğer 10.000 yıllık bir eser olsaydı, o tarihe kadar giden yazılara dair başka bilgilerin de bulunması gerekirdi.

Yine AAP FactCheck’in konuyla ilgili görüş aldığı Antik Tarih Profesörü Boyo Ockinga’ya göre, bilimsel görüş birliği yazının Mezopotamya’da Sümerler tarafından M.Ö. 4000 yılının sonlarıyla 3000 yılının başlarında icat edildiği yönünde. Bunlar bilinen en eski yazılar olduğu için Sakya Manastırı’ndaki Tibet metinlerinin 10.000 yaşında olduğunu iddia etmek mümkün değil.

Öte yandan Sakya Manastırı’nın resmi internet sitesinde kütüphane içeriklerine dijital olarak ulaşmak mümkün. Ancak burada da kütüphanenin veya barındırdığı eserlerin 10.000 yıllık olduğuna dair bir bilgi yer alımıyor.

Bu sonuca itiraz et