Şükrü Saraçoğlu, “Din zehirdir” dedi mi?

Anahtar kelime taraması yaparak araştırmaya başladık. Sonuçlar bizi oldukça eski yayılım kaynaklarına götürdü.

1972 basımı Eşref Edip imzalı Kara Kitapta:

“Yine Riga’dan  (…) Moskova’da yapılan merasimde fahri aza intihap edilen Troçki, din-i İslam hakkında ‘‘İslam dini ilk hamlede yıkılacak derecede köhneleşmiştir” derken paralel olarak, Halkçıların Başvekilleri kürsülerde, Şefleri Taksim meydanlarında, “Din, medeni hayata mâni bir zehirdir” diyorlardı.”

benzer şekilde:

” Halkçıların din müesseselerine karşı bir basım tavrı almaları, şeflerinin Taksim Meydanındaki bir mitingde “Dinin, hürriyet ve medeniyet içinde bir hayat tarzı kurulmasına mani bir zehir olduğunu” söylemesi, bir başvekilin de millet Meclisi kürsüsünde “Komünizm gibi din de bir zehirdir” demesi.(…)”

şeklinde ifadeler geçiyor.

Aynı kitapta, incelediğimiz iddianın 2. kısmı da ayrı bir alıntı olarak yer alıyor:

“Halkçıların diğer bir başvekili de “Halkın kafasından din fikrini silmek için bize bir 30 sene daha lazım” demişti. 30 senede yaptıkları, devirdikleri az gelmiş gibi milleti büsbütün yok etmek için bir 30 sene daha istemişlerdi.”

Eşref Edip, 1950’de Sebilürreşad dergisinde yayımlanan yazısında incelediğimiz iddianın tamamı yer alıyor:

Zira “dini memleketten kaldırmak için otuz sene daha lazımdır, benim dinsizliğim taassup derecesindedir’ diyen silindir şapkalı Saraçoğlu, ‘din zehirdir’ diyen melon şapkalı Recep Peker sıfatı şer’iyeyi haiz sarıklı Diyanet Reisini tayin ediyor, emri ve baskısı altında tutuyordu.”

Benzer şekilde Said-i Nursi’nin “Şualar” isimli kitabında da Şükrü Saraçoğlu’nun ismi şu cümleler içinde geçiyor:

“Dini ve terbiye-i Muhammediyeye zehir diyen Saraçoğlu’nu bırakıp, hakikat-i Kur’âniye’yi güneş gibi gösteren ve nev-i beşerin yaralarına tam tiryak olduğunu ispat eden Siracü’n-Nur ile münakaşa ederek, Nur’un o mecmuasının âhirine ilhak edilen bir risalede zayıf hadislerin te’villeri var diye, o mecmuanın müsâderesine yardım etmek çıkmaz mı? Bizler siz gibi zâtlardan yaralarımıza merhem sürmek ve ferâsetinizle yardım bekler ve cüz’î tenkitlerinizden gücenmeyiz.”

Şükrü Saraçoğlu, 1953 yılında vefat etmiş. Yani kendisi yaşarken de ölümünden sonra da dilden dile kalemden kaleme bu atıf dolaşmış.

Saraçoğlu’nun böyle bir sözü yok

TBMM zabıtlarını inceledik. Şükrü Saraçoğlu’nun “din zehirdir” şeklinde bir açıklaması bulunmuyor. Ancak Ağustos 1946’da Şükrü Saraçoğlu’ndan sonra başbakanlık görevini üstlenen Recep Peker’in 24 Aralık1946’daki TBMM konuşmasında iddiadakine benzer cümleleri mevcut.

Recep Peker, okullarda nükseden komünist cereyanlara dikkat çeken Eminittin Çeliköz’ün konuşmasından sonra söz alıp tehlikeli görünen komünizmin karşılığının şeriat olmadığını, bu yaklaşımın kötü sonuçlarını daha önce gördüklerini dile getirmiş. Sözlerini 1909’da kurulup kısa sürede kapanan İttihadı Muhammedi Fırkası‘nın çalışmaları ile örneklendirmiş. Kurucuları arasında Said-i Nursi de olan parti, 31 Mart Vakasıyla kapatılmıştı.

Peker konuşmasının tamamında, şeriat hedefiyle politika güdenlerin yaratabileceği sosyal tehlikelerden bahsetmek istemiş.

Muhterem arkadaşlarım; din telâkkisini suiistimal ederek, vicdan ile Allah arasındaki irtibatını hududu dışına çıkararak dünyevi âleme de onun tesirini ikâ etmek isteyenler, cemiyet hayatına zehir katan insanlardır. Burada bugün konuşulan sözler arasında mevcut bazı fena, içtimai tesirlerin ve akidelerin tahribatından cemiyetimizi korumak için bir takım mânevi, mefkurevi varlıklara istinat etmek lüzumundan bahsedildi. Evet ben fikri esas olarak takdir ediyorum, fakat bahsettikleri zehre karşı korunma vasıtası sadece ve sadece millet duygusundan ibarettir. (…)

Ben müslümanım, milletim Türk ve siyasi akidem Kemalist. C. H. P.’nin esaslarına inanmış bir adamım, yani lâikim. Bu sıfatlarla … dini sernigûn edecek ne bir fikir, ne de bir hareket sadır olamaz. Fakat yurdun huzuru için din propagandasına yol açmaktan kaçınırım.

“Din zehirdir” ifadesi anlaşılan o ki birden fazla CHP’li siyasetçiye yakıştırılmış. Bunlardan biri olan yine eski başbakanlardan Şemsettin Günaltay, hakkındaki iddiayı şöyle yalanlamıştı:Sonuç olarak resmi kayıtlarda Şükrü Saraçoğlu’nun “Din zehirdir.” ifadesini kullandığı herhangi bir belge yok. Benzer ifadeler kendisinden sonraki başbakan Recep Peker tarafından kullanılmış.