Sargassum algleri tehlikeli boyutta değil

Sargassum nedir? Nerelerde görülür?

“Sargassum, tüm yaşam döngüsünü bir alt tabakaya bağlanmadan tamamlayabilen bir kahverengi deniz yosunudur. Genellikle sığ sularda ve mercan resiflerinde yaşayan yosunlar ılıman iklimlerde ve tropikal okyanuslarda yaygın olarak görülürler. Küçük balıklara ve omurgasızlara barınak sağlayarak, denizin sahil veya deniz tabanına yakın olmayan kısımlarında önemli bir ekolojik rol oynarlar. Birçok deniz canlısı için hayati öneme sahip yüzen yaşama alanı, deniz kaplumbağalarının yanı sıra yengeçler, karidesler gibi birçok deniz hayvanı için yiyecek, barınak ve üreme alanı sağlar.

Sargassumun tehlike boyutu nedir?

Küresel iklim değişimi nedeniyle deniz suyunun ısınması ve deniz akıntılarının yön değiştirmesinin etkisi ayrıca yanlış zamanlarda yapılan denizcilik ve balıkçılık faaliyetleri ile deniz ekosisteminin bozulması kahverengi deniz yosunlarını tehlikeli hale getiriyor.

Yosunlarla ilgili uyarıda bulunarak acil önlem alınması gerektiğini ifade eden Prof. Dr. Biyolog Barbaros Çetin, “Deniz kıyılarımızdaki ‘Müsilaj’ istilasına ek olarak, acilen gerekli tedbirler alınmazsa Dikili sahillerindeki gibi yoğun olarak yeni yeni görmeye başladığımız ‘Sargassum’ isimli kahverengi deniz yosununun yakın zamanlarda oldukça önemli olumsuz etkileriyle karşılaşabiliriz. Biran önce kıyılarımızda Sargassum popülasyonunun miktarı tespit edilmesi, kıyıya vuranların yerel yönetimler tarafından toplanarak bertaraf edilmesi ve yöre halkının bilinçlendirilmesi önem arz ediyor” dedi.

Normal koşularda su altında yaşayan sargassum iklimsel ve çevresel faktörlerin etkisiyle çok büyüyüp kalınlaştığında yunuslar ve kaplumbağalar onu yüzeye çıkaramıyor ve çoğu zaman boğuluyorlar. Deniz sıcaklığının yükselmesiyle sargassumun kütlesi 11 gün içinde ikiye katlanabiliyor.  Yosunun büyüyüp su yüzeyine çıkması durumunda güneş ışığının su altına geçememesi ile dipteki yaşam yok olma tehlikesi ile karşı karşıya kalıyor. Yosun kıyıya vurduğunda ise havayla temas ederek 48 saat sonra ayrışmaya başlıyor, çürüyen yosundan hidrojen sülfür ve amonyak açığa çıkıyor. Solunum problemlerinden cilt döküntülerine kadar her şeye neden olabilecek yakıcı asidik özelliğe sahip olan kimyasallar, deniz yosununa temas eden veya yakın olan kişiler üzerinde kalp çarpıntısı, baş dönmesi, baş ağrısı, nörobilişsel semptomlar ve deride döküntü gibi birçok zararlı etkiye sebep oluyor.

Uzmanlara göre bundan önceki yıllarda Kuzey Ege’nin yanı sıra özellikle Akdeniz kıyılarında, Kaş, Kalkan, İskenderun ve Gökova civarında da sık görülen kahverengi yosunlar şu aşamada henüz büyük bir tehlike içermiyorken önlem alınmazsa gelecekte kontrol edilemez ve zararı önlenemez olabilir.

Türkiye’de görülen sargassum ile ilgili açıklamalarda bulunan Deniz Biyoloğu Prof. Dr. Ergün Taşkın: “korunması gereken, zararı olmayan, ekosistemin en önemli türlerindendir” açıklamasında bulundu. Zararlı olduğu yönünde çıkan haberlerin yalan oluğunu belirten Taşkın sözlerine ek olarak; sargassum’u sadece temiz ve derin sularda görebilirsiniz. Ancak mevsim geçişlerinde dalga ve akıntıyla beraber kıyıya vurabiliyor. İnsana hiçbir zararı yoktur, aksine ekosisteme yararı vardır diyerek sargassumun korunmaya ihtiyacı olduğunun altını çizdi.

Dünya’da başka örnekleri var mı?

Sargassum dünya’nın birçok yerinde zararlı etkilerini gösteriyor. Araştırmacılar, Karayipler’e gelen turistlerin, son yıllarda kumsallarda biriken kahverengi deniz yosununun tehlikeli olduğunu fark etmeyebileceğini söylüyor. Toronto Genel Hastanesi Tropikal Hastalık Birimi klinik direktörü Dr. Andrea Boggild Reuters Health’e e-posta ile: “Sargassumdan etkilenen bölgelerden, zehirlenme sendromunu andıran olağandışı semptomlarla dönen hastaları gözlemledim” dedi. Dr Boggil: “Konu hakkında ne kadar çok araştırma yaptıysam, bunun gerçekten de çoğu tıp uzmanının radarına takılan ve araştırılmaya devam eden bir konu olduğunu anladım” dedi.

Brezilya kıyılarında 2018 yılında rekor miktarlarda vaka rapor edildi. Deniz yosunu aynı zamanda Çin’in “altın gelgit” olarak bilinen Sarı Deniz’de de bulunuyor. Yalnızca Guadeloupe ve Martinik adalarında, 2018’de sekiz aylık bir dönemde 11.000’den fazla akut sargassum toksisitesi vakası rapor edildi. 2019 yılında Florida kıyılarında, Meksika Körfezi’nde ve daha küçük Antiller’de sargassumun birikmesiyle, nedenlerini, sağlık etkilerini ve önleme stratejilerini anlamak için oşinograflar, ekolojistler, deniz biyologları ve halk sağlığı kurumları arasında işbirlikleri başladı. Dr. Boggild: “Bu sadece bir Karayip sorunu değil uluslararası bir boyut var” dedi.

Son uydu gözlemleri, Batı Afrika’dan Meksika Körfezi’ne uzanan bu kahverengi makro alglerin eşi görülmemiş bir kuşağını ortaya koyuyor ve uzmanlar, muhtemelen orada kalacağını tahmin ediyor. Sorun, sınırın güneyinde öyle bir tehdit haline geldi ki Meksika Donanması bununla ilgilenmekle görevlendirildi.

Sorun nasıl çözülür?

Öncelikle insanlar üzerindeki olumsuz etkilerini en aza indirmek için gezginler, tatilciler ve turistlere seyahat rotalarını değiştirmeleri uyarısında bulunurken sargassumun bulunduğu bölgelerdeki yerel halka da yosunlara belli bir mesafeden daha fazla yaklaşıp temas kurmamaları çağrısında bulunuluyor. Başka bir seçenek olarak tatil köyleri ve sahil temizleme yetkilileri deniz yosunlarının karaya ulaşmasını önlemek için açık deniz bariyerleri kuruyor ve yosunları temizlemek için okyanusa tekneler gönderiyor. Uzmanlar için en önemli önlemler; kıyılarda sargassum popülasyonunun miktarının tespit edilmesi, kıyıya vuranların yerel yönetimler tarafından toplanarak bertaraf edilmesi ve yöre halkının bilinçlendirilmesi. Öte yandan dünya genelini tehdit eden bir tehlike olması sebebiyle küresel önlemler alma çağrısında da bulunuluyor.

Misyonu ‘iklim ve okyanuslar için çözümler geliştirmek, ada topluluklarına değer katmak ve ticari açıdan başarılı bir iş kurmak olan kamu yararına çalışan bir şirket olan C-Combinator alternatif bir çözüm yolu geliştirerek ekosisteme katkı sağlamak adına sargassumları toplayıp, toprakları ve okyanusları eski haline getiren, mikro plastik atıkları ortadan kaldıran ve karbon nötrlüğü sağlayan malzemelere dönüştürüyor. Normalde yetişmeyen yerlerde de farklı deniz yosunu türlerinin yetiştirilmesine ve hasat edilmesine olanak tanımayı amaçlayan şirket, Deniz Permakültürü adı verilen yeni bir teknoloji geliştirtiriliyor.