Reuters haber başlığı ‘aşı ve testlerle ilgili yeni kurallarla’ ilişkili

Haberin içeriğinde Türk aşısından bahsedilmiyor

Türk aşısından bahsedip bahsetmediğini anlayabilmek için öncelikle haberin içeriğine bir göz atalım. “2.000’den fazla Türk Cumartesi günü İstanbul’da aşılar, testler ve maskeler de dahil olmak üzere koronavirüs ile ilgili olarak hükümetin yeni önemlerine ve aşı baskısına ses verdi” ifadesiyle giriş yapılan içerikte Türk aşısına dair herhangi bir ifadeye rastlanmıyor.

Haberde; hükümetin, tüm şehirlerarası uçak, otobüs ve tren kullananların yanı sıra konserler veya tiyatro gösterileri gibi büyük etkinliklere katılanlar için aşı kanıtı veya negatif bir COVID-19 testi talep etmeye başladığı belirterek burada toplananların maske, aşı ve PCR testlerinin zorunlu hale gelebileceğine ilişkin memnuniyetsizliklerini dile getirdiklerinden bahsediyor.

Haber başlığı neden tartışmaya yol açtı?

Twitter’ın otomatik google çevirisi, başlığı İngilizce’den Türkçe’ye “Binlerce kişi, yeni Türk aşısını ve test kurallarını protesto etti.”şeklinde çevirmiştir. Pek çok sosyal medya kullanıcının yorumlarına baktığımızda; ‘Türk aşısı ve test kuralları’nın binlerce kişi tarafından protesto edildiği şeklinde bir algının oluştuğu görülüyor. Ancak bazılarının da dile getirdiği üzere acaba çeviriden kaynaklı bir karışıklık olmuş olabilir mi? Yani Google’dan kaynaklı bir çeviri hatasıyla mı karşı karşıyayız yoksa orijinal haliyle de cümleden ifade edilmek istenenin dışında farklı bir anlam çıkması olası mı?

Öncelikle ‘Thousands protest new Turkish vaccine and test rules’ cümlesinden nasıl bir anlam çıktığını inceleyelim.

(New Turkish vaccine) and (test rules) şeklinde ele aldığımızda ‘Yeni Türk aşısı’ ve ‘test kuralları’ anlaşılırken;

New Turkish (vaccine and test) rules şekilde ele aldığımızda ise Türkiye’nin yeni “aşı ve test kuralları” anlaşılıyor.

Bu noktada Google çevirinin yanlış olduğunu söyleyemeyiz. Bu algı yalnızca Google çeviriden kaynaklanmıyor. Orijinal cümledeki kullanım da yanlış anlaşılmaya sebebiyet veriyor. Sonuç olarak bu yanlış anlaşılmanın da orijinal cümledeki dizilimden kaynaklı olduğunu söyleyebiliriz. Nitekim, Reuters’ın haber metninde Türk aşısının sözünün geçmemesi ile aslında kastedilenin aşı ve testlere ilişkin Türkiye’deki yeni kurallar olduğu anlaşılmaktadır.

Mitingte neler yaşandı?

Mitinge katılanların toplanma amacını anlayabilmek için sosyal medyada günler öncesinden başlayan miting duyurularına bir göz atalım. İlk kaynağının nereden çıktığını tam olarak tespit edememekle beraber sosyal medyada dolaşıma giren bir manifesto çokça paylaşıldı. “Büyük Uyanış Mitingi Katılımcıları Manifestosu” adı verilen metinde “Özgürlüğün için pandemiye dur de!” sloganına ilişkin logonun, paylaşılan diğer duyuru afişlerle örtüştüğünü söyleyebiliriz. Manifestoya göre; maske takma zorunluluğu, aşı ve PCR testi ibraz zorunluluğu, tam ve yarı kapanmalar son verilmesini talep ettikleri uygulamalar arasında yer alıyor. Manifestonun içeriğini aşağıda görebilirsiniz.

Mitingin öncülerinden Abdurrahman Dilipak, miting öncesinde görüşlerini dile getirerek 11 Eylül’de buluşma çağrısını yinelemişti. Miting sırasında yaptığı konuşmayı da Youtube üzerinden izleyebilmek mümkün. Konuşmanın tam metnine da yazılı olarak ulaşabilirsiniz. Tüm bu metinden görebileceğimiz üzere Dilipak, spefisik bir aşı ismi belirtmeden genel olarak Covid aşısı dayatmalarına neden karşı olduğunu gerekçeleriyle ifade ediyor. Miting sonrasında da yazdığı bir köşe yazısında mitingte yaşananlara ilişkin görüşlerini okuyabilirsiniz.

Gerek Abdurrahman Dilipak, gerek diğer konuşmacılar, gerek ise sosyal medyadan yapılan diğer paylaşımları incelendiğimizde protestolara ilişkin söylemlerin hiçbirinde bu mitingin Türk aşısına karşı düzenlendiğine dair bir ifadeye rastlamadık.

Maltepe’de gerçekleşen söz konusu miting ile ilgili, DHA, Hürriyet, T24, TRT Haber, Deutsche Welle Türkçe başta olmak üzere çeşitli haber mecraları tarafından yapılan haberlerin hiçbirinde Türk aşısı Turkovac’a dair bir ifade görmek mümkün değil.

Düzeltme: Reuters, Maltepe’de gerçekleşen aşı karşıtı protestoyla ilgili haberinde, “Thousands protest new Turkish vaccine and test rules” başlığını kullandı. Twitter otomatik çeviri bu başlığı, “Binlerce kişi, yeni Türk aşısını ve test kurallarını protesto etti” şeklinde çevirdi. Hal böyle olunca otomatik çeviriyi gören sosyal medya kullanıcıları, Reuters’ın haberinde çarpıtma olduğunu, protestonun Türk aşısıyla bir ilgisi olmadığını öne sürdü. Biz de ilk olarak iddia analizinde gidiş yolunu bu şekilde ele alarak ‘başlık ile içeriğin uyumsuz olduğu’ kanaatiyle analiz sonucunu yanıltıcı olarak işaretlemiştik. Ancak daha sonra, cümle dizilimini daha yakından incelediğimizde Reuters editörünün başlıkta ‘aşı ve testlere ilişkin Türkiye’deki yeni kuralları’ ifade ettiği sonucuna vardık. Sonuç olarak Reuters başlığının içerikle bağdaşan Türkçe çevirisi şöyle okunmalı: “Binlerce kişi Türkiye’nin yeni ‘aşı ve test kurallarını’ protesto etti.