Refik Saydam Hıfzıssıhha Enstitüsü’ne ne oldu?

7 May 2021

16:25

Yanlış

Doğru

Sonuç

Elimizdeki verileri incelediğimizde Refik Saydam Hıfzıssıhha Enstitüsü’nün 1928’de kurulduğu, Kuduz, tifüs, boğmaca ve aşılarını ürettiği, Dünya Sağlık Örgütü Enstitüyü Bölgesel İnfluenza Merkezi olarak tanıdığı doğrulanmıştır. Enstitü’nün 2011’de KHK ile kapatıldığı iddiası ise tam olarak gerçeği yansıtmamaktadır. Enstitü Sağlık Bakanlığı içinde birkaç kuruma bölünmüştür. Enstitü’nün görevleri bu kurumlara dağıtılmıştır. İddiada yer almasa da Türkiye’de aşı üretiminin 1996 yılında sona erdiğini eklemek isteriz. Bu verilere dayanarak iddianın kısmen doğru olduğu sonucuna ulaşıyoruz.

İddia Yayılımı

Twitter’da #20yilonceTurkiye etiketinde bir çok iddia gündeme geldi. En fazla etkileşim alanlar arasında “Kaç Saat Oldu?” isimli twitter hesabının 2021’in Ocak ayında yaptığı paylaşım yer aldı. Atatürk’ün 93 yıl önce kurduğu Refik Saydam Hıfzıssıhha Enstitüsü 2011’de KHK ile kapatıldığı iddiasını konu alan paylaşım, 1 milyondan fazla görüntüleme rakamına sahip. Ayrıca, paylaşımda salgın hastalıklar ile mücadele etmek amacıyla kurulan enstitünün kuduz, tifüs, boğmaca ve çiçek aşılarını ürettiği de belirtilmiş. Aynı zamanda, Dünya Sağlık Örgütü’nün bu kurumu Bölgesel İnfluenza Merkezi olarak tanıdığı ifadesi yer alıyor. Bu tweetin yeniden paylaşılmasıyla beraber, başka twitter sayfaları da konuyu gündeme taşıdı, beraberinde sosyal medya kullanıcıları konuyla ilgili paylaşım yapmaya başladı. Dogrula.org enstitüyle ilgili iddiaları araştırdı.

Kanıt

Refik Saydam Hıfzıssıhha Enstitüsü

Arşivlerde olan Refik Saydam Hıfzıssıhha Enstitüsü’nün sitesine baktığımızda, enstitünün 1928 yılında kurulduğunu görmekteyiz. Enstitü Rockefeller Vakfı’nın yardımıyla kurulmuş ve kurumda o dönemin modern cihazları kullanılmaktaydı. Kurum ilk başta Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığı’na bağlıydı. 14 Aralık 1983’te ise yayınlanan 18251 sayılı Resmi Gazete’de yer alan 181 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile ismi “Refik Saydam Hıfzıssıhha Merkezi Başkanlığı” olarak değiştirilmiş ve Sağlık Bakanlığı’na bağlanmıştır.

Kurumun görevleri ve ürettiği aşılar

19 Ekim 1982’de 17843 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanan hizmet yönetmeliğine göre bu kurumun çeşitli aşıları ve serumları üretmek, her türlü ilaçların kalite kontrollerini yapmak, etkilerini ve yan etkileri incelemek, tedavideki yerini saptamak, halk sağlığını ilgilendiren muayeneleri ve kimya analizlerini yapmak gibi görevleri vardır. Kısaca, kurum halk sağlığını ilgilendiren pek çok konudan sorumludur. Bunun içinde yine arşivlerde olan kurumun sitesine göre kurum pek çok aşı üretmiştir. Bu aşılardan bazıları kuduz aşısı, çiçek aşısı, tifüs aşısı, tetanoz aşısı, influenza aşısı ve boğmaca aşısıdır. 1950 yılında da Dünya Sağlık Örgütü kurumun influenza laboratuvarını Uluslararası Bölgesel İnfluenza Merkezi olarak tanımıştır.

2011’de kuruma ne oldu?

2 Kasım 2011’de yayınlanan 663 sayılı Kanun Hükmündeki Kararname (KHK) ile Sağlık Bakanlığı ve Bakanlığa bağlı kuruluşlar yeniden yapılandırılmıştır. Kararname’ye göre Refik Saydam Hıfzıssıhha Merkezi Başkanlığı kaldırıldı. Bunun yerine, Türkiye Halk Sağlığı Kurumu, Türkiye İlaç ve Tıbbî Cihaz Kurumu, Türkiye Hudut ve Sahiller Sağlık Genel Müdürlüğü ve Türkiye Kamu Hastaneleri Kurumu kuruldu. Kararname incelendiğinde söz konusu kurumun görevlerinin yeni kurumlara dağıtıldığı görülüyor. 2017 yılında ise 694 sayılı ve 663 sayılı KHK’lar ile Türkiye Halk Sağlığı Kurumu ve Türkiye Kamu Hastaneleri Kurumu Halk Sağlığı Genel Müdürlüğüne ve Kamu Hastaneleri Genel Müdürlüğüne dönüştürüldü.

Yeni kurumlar aşı üretiyor mu?

Sağlık Bakanlığı’nın sitesine göre Refik Saydam Hıfzıssıhha Merkezi Başkanlığı kaldırılmadan önce 1997 yılında Türkiye’de aşı üretimi sona ermiştir. Günümüzde ise Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü akrep ve difteri serumunu üretmeye devam etmektedir. Hepatit A, Hepatit B ve Suçiçeği aşılarının ise milli üretiminin yapılması hedeflenmektedir. Dünya Sağlık Örgütü’nün sitesine bakıldığında Ulusal İnfluenza Merkezi olarak Türkiye’de Mikrobiyoloji Referans Laboratuvarları ve Biyolojik Ürünler Dairesi Başkanlığı görülmektedir.

Bu sonuca itiraz et