Refik Halit Karay’a soyadını Atatürk’ün verdiği iddiası

Refik Halit Karay, “Memleket Hikayeleri” ve “Gurbet Hikayeleri” kitaplarıyla hatırladığımız Türkçenin önemli kalemlerinden biridir. Kendisi, Millî Mücadele dönemindeki umum müdürlüğü sırasında postanelere Kuvâ-yi Milliye’nin ve diğer direniş gruplarının telgraflarının kabul edilmemesi için emir verdiği ve Millî Mücadele aleyhindeki yazılarından dolayı savaş sonunda Yüzellilikler listesine alındı. Bu liste, milli mücadele karşıtı yüksek mevkideki isimleri ve ülkeye girişlerinin yasaklanmasını ifade etmek için kullanılıyor. Refik Halit, bu liste henüz çıkmadan 9 Ekim 1922’de Türkiye’den ayrılarak Suriye’de Beyrut yakınlarındaki Cünye kasabasına yerleşti. Türkiye’ye dönüşü, 16 yıl sonra gelen af neticesinde Temmuz 1938’de gerçekleşti.

Karay, soyadını kendi seçmiş

Refik Halit Karay’ın soyadı ile ilgili araştırmaya başladık. Kendisi ile ilgili biyografi çalışmalarında soy ismi alışından bahsedilebileceğini düşünerek ilk olarak Türk İslam Ansiklopedisi‘nin Refik Halit Karay maddesini inceledik. Buradaki bilgilere göre Refik Halit’in ailesi Karakayışoğulları olarak bilinirmiş. Yazar, bir süre Karakayış soyadını kullandıktan sonra bunu Karay’a çevirmiş.

Resimli Türk Edebiyatı Tarihi’nde de Refik Halit’in, Karakayışoğulları ailesine mensup olduğu yazılı. 

Refik Halit’in ismiyle gazete arşivinde arama yaptığımızda Tan Gazetesinin 2 Haziran 1938 tarihli sayısında “Refik Halit’ten Telgraf” başlığı altında o dönem Halep’te olan yazarın telgrafına yer verildiğini ve isim olarak Refik Halit Karakayış yazıldığını gördük. 

Kaynaklarda Refik Halit Karay’a Atatürk tarafından bir soyadı verildiğine dair herhangi bir bilgi de yer almıyor. Karay, biyografik bilgilerde yer aldığı üzere aile adını kısaltarak Karay soyadını almış gibi görünüyor.

Atatürk’ün verdiği soyadları

Necati Gökalp’in Türk Basınında Soyadı Kanunu isimli Yüksek Lisans çalışmasında ve Emine Gülsoy Naskali’nin Cumhuriyet Tarihi Soyadı Hikayeleri isimli kitabında Atatürk’ün verdiği soyadları üzerine detaylı bilgiler yer alıyor.

Mustafa Kemal Atatürk’ün verdiği soyadlarının en bilineni İsmet Paşa’ya verdiği İnönü soyadıdır. Atatürk, Başbakan İsmet Paşa’ya “İnkılap tarihimizin ilk şerefli ve parlak sayfası olan İnönü Meydan Muharebelerinin Başkahramanı olarak bulunması itibarıyla” kendisine bu soyadını vermeyi uygun görmüş.

Cumhuriyet tarihinin ikinci cumhurbaşkanı olan Celal Bayar’ın soyadını da Atatürk vermiş. Bayar, asil anlamına geldiği için yakın arkadaşına bu ismi layık görmüş.

Atatürk, meclisin önemli isimlerinden Besim Bey’e Atalay soyadını vermiştir. Yakın arkadaşı Bursa Milletvekili Rasim Ferid’e Talay soyadını vermeyi uygun görmüş.

Atatürk’ün yakın arkadaşlarından Fahrettin Paşa, soyadı kanunu çıkıp Mustafa Kemal Paşa’ya “Atatürk” soyadının verildiğini Afganistan-İran sınır anlaşmasında hakemlik yapmak için Afganistan’da bulunuyormuş. Paşanın soyadını kutlamak için Ankara’ya bir telgraf çekmiştir. Atatürk, cevap telgrafında “Siz de Altay oldunuz” diyerek Fahrettin Paşa’ya bu soyadını vermiştir.

Atatürk’ten soyadı istemeyen isimler de mevcut. Yakın dostlarından Gazeteci Falih Rıfkı Bey, kendisinden habersiz Atay soyadını aldığı için içerlemiş, Atay da “sizin bu işe ne kadar değer verdiğinizi bildiğimden bir gün bile geç kalmak istemedim” diyerek Atatürk’ün gönlünü almış.

Fevzi Paşa da aile geleneği olduğu için “Çakmak” soyadında ısrarlı olmuş. Atatürk bu ismi tuhaf karşılamasına rağmen onu kırmamış.

İddiayı Teyit üzerinden de inceleyebilirsiniz.