Newton’un elma ağacı olarak paylaşılan görsel İngiltere’den değil

18 Oca 2022

12:16

Yanlış

Doğru

Sonuç

Fotoğraftaki ağaç, Babson Koleji / ABD’de yer alıyor.
Newton, İngiltere’de yaşamını tamamladı. Dolayısıyla fizik tarihine konu olan ve Newton ile bağlantısı olduğu iddia edilen ağacının ABD’de bulunması mümkün değil.

İddia Yayılımı

“Yer çekimi kuramı, modern fiziğin kurucusu Isaac Newton’un başına düşen bir elmayla başladı.“ Bu anlatıyla kitaplarda, dijital mecralarda, sosyal medyada sıkça karşılaştık.

‘Newton’un yer çekimi kuramının kurucusu olduğu biliniyor’ ve bu bilgi elma anlatısının inandırıcılığını artırıyor. Hal böyle olunca, dünyanın birçok noktasında ‘Newton’un elma ağacı’ olduğu iddia edilen ağaçlara rastlamak mümkün. Tabii, Newton’un hayatını geçirdiği İngiltere dışındaki tüm ağaçları, ‘tümden reddetmek’ de sizlerin elinde. Bakalım iddialara konu olan bu ağaçlar nerelerdeymiş:

Kanıt

Newton’un yer çekimini bulduğu ağacın fotoğrafı

Newton’un yer çekimi keşfine ilham olan elma ağacının, gerçek hayattaki varlığı tartışılırken birden fazla konumdaki var olduğu söylentisi daha da kafa karıştırıcı. İddia görselindeki ağaç, Amerika Birleşik Devletleri’ndeki Babson Koleji’nde bulunmakta. Bu da aslında bilim tarihinde atıfta bulunulan meşhur ‘elma ağacı’ ile uyuşmadığını gösteriyor.

Newton’un biyografisinde çokça bahsedilen elma ağacının asıl bulunduğu yer ile ilgili çeşitli iddialar mevcut. Bugün bile Cambridge’deki Trinity Koleji’nin önünde, ünlü fizikçinin bir zamanlar yaşadığı odanın altında bulunan ‘Newton’un Ağacı’ isimli elma ağacı, literatürdeki asıl ağaç ile karıştırılmaktadır. Newton, büyük veba Cambridge Üniversitesi’nden yeni mezun olmuştu. Cambridge Üniversitesinde bulunan ağaç, Newton’un aile evinin bahçesindeki ağaçtan alınan kökle yetiştirilmiştir.

Peki Isaac Newton’un başına gerçekten elma düştü mü?

Bu sorunun cevabı için 1665 yılına dönüyoruz. Ünlü İngiliz bilim insanı Isaac Newton, ailesinin Cambridge yakınlarındaki Woolsthorpe’daki evinin bahçesinde bir elma ağacının altına uzanır. Parlak bir yaz gününe hafif bir esinti eşlik ediyordur. Sırtını dayadığı ağaçtan kafasına (?) düşen elma, yer çekimi kanunu için evreka anı olur.

Herkesin aşina olduğu bu anlatı, Newton’un ölümünden 25, gerçek olaydan 50 yıl kadar sonra (1752) antikacı William Stukeley tarafından yazılan biyografi çalışması Memoirs of Sir Isaac Newton’s Life ile yazılı kaynaklar arasına girer. Royal Society’nin 350. yıl dönümünde dijitale aktarılan el yazması biyografiyi siz de inceleyebilirsiniz.

Yer çekimi kanunun bulunmasını elma ile bağdaştıran anlatıların temelde iki şekli mevcut:

Elma Newton’un başına düşer
Newton, elmanın düşüşünü uzaktan izler

Elma hikayesi, Newton’un yeğeninin eşi John Conduitt’in notlarında da benzer şekilde görülüyor. Conduitt, Newton’un yer çekimi keşfini ağaçtan düşen elma gözlemi ile ilişkilendiriyor.

Elma anlatısı tarihi bir kurgudan mı ibaret?

Newton’un yer çekimi yasasını bulmasında elma ağacı hikayesine dair ilk yazılı kaynakların, yakın çevresindeki insanların notlarının ve anlatılarının kaynak oluşturduğu bilinen bir gerçek. Peki Newton, bilim dünyasının en önemli “evreka” anlarından birini, daha hatırlanası kılmak için hikayeleştirmiş olabilir mi?

Kuruluşu 1662’ye tarihlendirilen bilim topluluğu Royal Society’de kütüphaneci olan Keith Moore, elma hikayesinin sembolik olarak ifade ettikleri sebebiyle yüzyıllara taşındığını söylüyor. Koyu bir dindar olduğu bilinen Newton’un ağaçtan düşen elmasının gezegenleri andırması ve İncil’deki Adem ve Havva’yı hatırlatmasının bilinçli bir tercih ile kurgulandığı düşünülüyor.

Newton’un yer çekimi yasasını keşfetmesinde elma ağacının rolünün gerçek olup olmadığı, eğer gerçekse bunun asıl buluşta oynadığı rolün önemi bilim tarihçileri tarafından halen tartışılmakta.

Bu sonuca itiraz et