Meclis tutanaklarında sadece Kürtçe ifadeler için ‘bilinmeyen dil’ ibaresinin yer aldığı iddiası

23 Mar 2023

14:29

Yanlış

Doğru

Sonuç

CHP lideri ve Altılı Masa’nın Cumhurbaşkanı adayı Kemal Kılıçdaroğlu, 20 Mart günü HDP liderleri ile görüştü. Görüşmenin ardından basın toplantısında şu açıklamalarda bulundu:
“TBMM’de kürsüde konuşulur. İngilizce yazar parantez içinde bu söz İngilizce’dir, cümle İngilzce’dir. Fransızca söz Fransızca’dır vesaire. Konuşma metninin içinde Kürtçe bir dil geçtiği zaman ‘bilinmeyen bir dil’ deniyor.”
Aralık 2008’den itibaren Meclis’te Türkçe haricinde konuşulan tüm diller için ‘bilinmeyen dil’ ifadesi yerine ‘Türkçe olmayan kelime’ ifadesi kullanılıyor.
Meclis tutanaklarında Türkçe haricinde konuşulan yerler için “Bu bölümde hatip tarafından Türkçe olmayan kelimeler ifade edildi.” ibaresi yer alıyor.
Bu durum yalnızca Kürtçe için değil Türkçe haricindeki diğer dillerin hepsi için de geçerli.

İddia Yayılımı

Cumhurbaşkanlığı seçim günü 14 Mayıs yaklaştıkça politikacıların birbirleri ile görüşmeleri sıklaştı ve açıklamaları da daha fazla gündemde yer almaya başladı. Geçtiğimiz 20 Mart günü de Altılı Masa’nın Cumhurbaşkanı adayı Kemal Kılıçdaroğlu ile Halkların Demokratik Partisi liderleri bir araya geldi. Medya tarafından da yakından takip edilen görüşmenin sonrasında liderler basın açıklamasında bulundu. Toplantı sonrası Kemal Kılıçdaroğlu’nun Meclis’te Kürtçe konuşulduğunda tutanaklara geçen ifade hakkında şu yorumu yaptı:

“… TBMM’de kürsüde konuşulur. İngilizce yazar parantez içinde bu söz İngilizce’dir, cümle İngilizce’dir. Fransızca söz Fransızca’dır vesaire. Konuşma metninin içinde Kürtçe bir dil geçtiği zaman ‘bilinmeyen bir dil’ deniyor. Ya Allah aşkına bu ülkenin insanların vicdanına sesleniyorum. TRT’nin TRT Kurdî diye bir yayını var, bir kanalı var. Yayın yapıyor bu. Nasıl olur da buraya bilinmeyen bir dil diye yazıyorsunuz? …”

Kanıt

Meclis’te bazı milletvekillerinin kendilerini Kürtçe ifade etmek istemeleri sürekli tartışılan ve gündeme gelen bir mesele. Bu bağlamda Türkiye Cumhuriyeti vatandaşlarının temsiliyetinin sağlandığı Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde anadili Kürtçe olan vatandaşların Kürtçe dilinde temsil edilmesi Meclis’in kuruluş döneminden itibaren tartışma konusu.

Aslında Kılıçdaroğlu’nun söylemindeki iddianın temeli de bu mevzuya dayanıyor. Bu analiz yazısında ise Kılıçdaroğlu’nun açıklamasından yola çıkarak Meclis’te yalnızca Kürtçe ifadeler için tutanak kaydında ‘bilinmeyen bir dil’ ibaresinin yer alıp almadığını inceledik.

Türkçe dışındaki diller tutanakta ‘Türkçe olmayan kelime’ şeklinde geçiyor

Meclis tutanaklarında yalnızca Kürtçe ifadelerin ‘bilinmeyen bir dil’ olarak geçtiği iddiasını araştırırken milletvekilleri tarafından Meclis’te Türkçe haricinde kelimeler kullanıldığı veya konuşulduğu kısımlara inceledik.

‘Bilinmeyen dil’ ifadesi 2008 yılına kadar kullanılıyordu fakat Meclis Başkanı Mustafa Şentop’un da yaptığı açıklamaya göre bu ifadenin yerini ‘Bu bölümde hatip tarafından Türkçe olmayan kelimeler ifade edildi’ ibaresi aldı.

‘Bilinmeyen dil’ tartışmasının arka planı

Meclis’te bazı milletvekillerinin kendilerini Kürtçe ifade etmek istemeleri zaman zaman tartışmaya neden olmaktadır. Bu tartışmanın bir ayağı da tutanak metinlerinde Kürtçe’nin ‘bilinmeyen dil’ olarak geçmesiydi. 27 Aralık 2008 tarihli Meclis oturumunda bu konu yine gündeme gelmiş ve şu şekilde tartışılmıştı. O günden sonra Kürtçe dahil diğer yabancı dilde konuşmaların tutanaklarda ‘Türkçe olmayan kelime’ şeklinde değiştirildiği sonucuna ulaşılabilir.

Farklı dillerin tutanaklara yansıması

İngilizce

17 Mayıs 2022 tarihinde CHP Bursa Milletvekili Nurhayat Altaca Kayışoğlu konuşmasında önce İngilizce sonra Kürtçe bir şarkıyı seslendirdi. O günün meclis tutanağına baktığımızda vekilin söylediği şarkıların her ikisinin de ‘Hatip tarafından Türkçe olmayan kelimeler ifade edildi’ şeklinde yer aldığı görülüyor.

Benzer şekilde 2 Şubat 2023 tarihli Meclis oturumunda da AK Parti Grup Başkanvekili ve Çanakkale Milletvekili Bülent Turan da konuşmasının bir kısmında CHP Grup Başkanvekili ve Manisa Milletvekili Özgür Özel’e karşı İngilizce “Don’t worry” ifadesini kullandı. Bu ifadenin de Meclis tutanaklarına ‘Hatip tarafından Türkçe olmayan kelimeler ifade edildi’ şeklinde geçtiği görülüyor.

Fransızca

18 Aralık 2018 tarihli Meclis oturumunda AK Parti Denizli Milletvekili Cahit Özkan konuşmasının bir kısmında Fransızca kelimeler kullandı. Benzer şekilde bu ifadenin de Meclis tutanaklarına ‘Hatip tarafından Türkçe olmayan kelimeler ifade edildi’ şeklinde geçtiği görülüyor.

Arapça

17 Kasım 2015 tarihli Meclis oturumunda dönemin HDP Batman Milletvekili Mehmet Ali Aslan milletvekili yeminine Arapça sözler ile başlamıştı. İlgili kısmın tutanakta ise diğer yabancı diller gibi ‘Hatip tarafından Türkçe olmayan kelimeler ifade edildi’ şeklinde geçtiği görülüyor.

Latince

29 Mart 2012 tarihli Meclis oturumunda dönemin BDP İstanbul Milletvekili Sırrı Süreyya Önder kürsüde Latince bir şiir okudu. Önder’in şiir okuduğu kısmın tutanakta ‘Hatip tarafından Türkçe olmayan kelimeler ifade edildi’ şeklinde geçtiği görülüyor.

Kürtçe

Meclis’te Kürt kökenli milletvekilleri tarafından sık sık Kürtçe ifadeler kullanılıyor. Bunun pek çok örneğini görmek mümkün. Gerek ana dilde eğitim gerek Meclis’te vekillerin kendilerini Kürtçe ifade etmek istemeleri sonucunda Meclis’te zaman zaman Kürtçe konuşmalar geçiyor.

Örneğin 8 Aralık 2021 tarihinde HDP Şanlıurfa Milletvekili Ayşe Sürücü de kürsü de Kürtçe konuşmuş ve bu kısım Meclis tutanaklarına ‘Hatip tarafından Türkçe olmayan kelimeler ifade edildi’ şeklinde geçmişti.

Sonuç olarak Meclis’te Türkçe dışındaki konuşmaların ‘bilinmeyen dil’ şeklinde geçmesi Aralık 2008’den sonra ‘Türkçe olmayan’ şeklinde kullanılmaya başlanmış. Bu durum yalnızca Kürtçe değil Türkçe dışındaki konuşulan tüm diller için geçerli.

Bu sonuca itiraz et