Görseldeki cihaz konuşma yetisini anlık zayıflatan prototip

Öncelikle tersine görsel arama metodunu kullanarak ilgili görseli arattık. Ardından görselin yıllardır dolaşımda olduğunu ve genellikle ‘speech jamming gun’ ifadeleriyle ilişkilendirildiğini gördük. Anahtar kavramlar üzerinden yaptığımız İngilizce taramalarda, görseldekinin 2012 yılında iki Japon araştırmacı tarafından icat edilen, konuşmayı kesen bir prototip olduğunu öğrendik. O halde bu icadın detaylarına bir göz atalım.

Konuşma bozucu cihaz

Hepimiz zaman zaman gereğinden fazla uzayan bazı konuşmalara ya da sessiz olunması gereken ortamlarda yüksek sesle konuşan birilerine maruz kalmışızdır. Bu tarz durumlarla karşılaştığımızda, kimi zaman karşımızdakini uyarmanın bir yolu yoktur. İşte tam da bu noktada, Tskuba’daki Ulusal İleri Endüstriyel Bilim ve Teknoloji Enstitüsü’nden Kazutaka Kurihara ve Ochanomizu Üniversitesi’nden Koji Tsukada adlı Japon araştırmacılar 2012 yılında, konuya yönelik bir çözüm üretmek için bir cihaz geliştirdi. Nitekim cihazın prototipini tanıttıkları videoda da görebileceğimiz üzere, günlük hayatta karşılaşılan bu tarz örneklere, bu cihaz vasıtasıyla müdahale ediyorlar.

Videoda da görüldüğü gibi, konuşan kişiye doğru tutulan cihaz bir silah gibi hedefe doğrultulup tetik çekiliyor.

Peki cihaz neden belli bir hedefe doğrultuluyor? Sistem tam olarak nasıl işliyor? Konunun detayını bu cihazı ortaya koyan Kurihara ve Tsukada’nın yayımladıkları makaleden öğrenebiliyoruz. Araştırmanın amacı, konuşan bir kişiye etki ederek onun konuşmasını engelleyebilen bir sistem olan ‘Speech Jammer’ geliştirmek.

Söz konusu kavram İngilizce ‘konuşma’ anlamına gelen ‘speech’ ile ‘sinyal kesici/bozucu’ anlamına gelen ‘jammer’ kelimelerinden oluşuyor. Peki konuşma nasıl engellenir? Bunun için de gecikmeli işitsel geri bildirim fenomenini uygulayan bir konsept öneriyorlar. Gecikmeli işitsel geri bildirim, konuşma ve işitsel algı arasındaki süreyi uzatmaktan oluşan bir tür değiştirilmiş işitsel geri bildirimdir. Birinin sesini birkaç yüz milisaniyelik bir gecikmeyle ona geri göndererek kişinin konuşma sırasında rahatsız edilmesine sebep olunabilir. Örneğin bazen telefonla konuşurken sesinizin yankılandığı, yani kendi sesinizin size geri döndüğü durumlar olmuştur. Bunun ne kadar rahatsız edici olduğunu, konuşmayı ne denli güçleştirdiğini fark etmişsiniz. Böyle bir etkiye maruz kalındığında, hecelerin tekrarı, yanlış telaffuzlar, atlanmış kelime sonları, konuşmanın hızında değişim gibi etkiler görülür.

Birinin konuşması, sesinin biraz gecikmeli olarak kulağına geri gönderilmesiyle etkili bir şekilde engellenebilir. Bu çalışmada belirli bir kişinin belirli bir mesafeden konuşmasını engellemek için yönlü bir mikrofon ve hoparlörü birleştiren bir sistemin prototipini oluşturuldu. Bu sayede ses mikrofon aracılığıyla kaydedip ve yaklaşık 200 milisaniyelik bir gecikmeyle hoparlör aracılığıyla kişiye tekrar edilir. Tabanca tipinde olan bu cihaz ‘taşınabilir konuşma bozucu tabanca’ (portable speech-jamming gun) olarak isimlendirilmiş. Görselde; cihazın mesafe sensörü, lazer işaretçisi, yönlü mikrofon, yönlü hoparlör ve tetikleyici kısımlarını görebilirsiniz.

Teknik, kekemeliğin tedavisinde kullanılıyor.

Cihazın oldukça basit bir çalışma mantığı olduğunu söylemek mümkün. Ayrıca şunun ayrımına varmak gerek; buradaki yenilik, yönlü bir mikrofon ve hoparlörle hedefe yönelik bir etki oluşturmak. Nitekim gecikmeli işitsel geri bildirim (Delayed Auditory Feedback-DAF) bilinen ve kekemeliğin tedavisinde kullanılan bir yöntemdi. Kekeleyen kişilerin işitsel geri bildirimleri engellendiğinde akıcı bir şekilde konuşabildikleri uzun zamandır bilinmektedir. Kekemelik, konuşmanın akışında, ritminde, tizliğinde, vurgularında, ses birimlerinin çıkarılmasında ve anlaşılmasında bir bozukluğun olması durumudur. Elektronik akıcılık cihazları, kekemeliğe yardımcı olmak için gecikmeli işitsel geri bildirim tekniğini kullanılır ve bu tekniğin, kekemelik üzerinde olumlu etkilere sahip olduğu tespit edilmiştir.

Akıllı telefonlarda ‘speech jammer’ deneyimi

Öte yandan araştırmacılar bu fenomenin yalnızca konuşmacıyı etkileyerek çevresindekilere bir zararı olmadığını ayrıca konuşmacıda fiziksel bir acıya sebebiyet vermeyerek herhangi bir bilişsel etkinin de hemen ortadan kalktığı belirtmişler. Araştırmacılar ayrıca konuşma engelleme etkisinin kişiden kişiye büyük ölçüde değiştiğini bu nedenle pratik uygulamalar için hazır olmadıklarını dolayısıyla cihazın piyasaya sürülmesi için bir planları olmadığını belirttiler. Buna ek olarak konuşma engelleme deneyimini yaşamak isteyenler için de Windows’ta çalışan basit ve ücretsiz bir uygulama yayınladılar.

Günümüze gelindiğinde ise speech jammer uygulamalarının telefonlara dahi rahatlıkla indirilebildiğini görmekteyiz. Youtube’da bu sistemin nasıl çalıştığını daha net görebilmek için bazı videolar bulunuyor. Ayrıca insanların bu uygulamayı denedikleri ‘speech jammer challange’ başlığıyla çok sayıda video görmek mümkün.

ABD Donanması tarafından kullanılıyor.

Gecikmeli işitsel geri bildirimin ABD donanması tarafından da kullanıldığını belirtelim. Elde taşınan akustik seslendirme ve kesinti cihazı olan AHAD, 2019 yılında patent aldı. Uzun menzilli bir mikrofonun kullanıldığı cihazda hedefin konsantrasyonun bozularak konuşması engelleniyor.

Kalıcı hasara neden olmadan istenen etkiyi elde etmek için tasarlanmış bu cihaz öldürücü olmayan silah sistemleri kategorisine giriyor.

Bu noktada, şunu belirtmek gerekir ki; toplumsal olaylara müdahalede kitleleri harekete geçirme potansiyeline sahip mesajın verilmesini engelleyebilecek bu etkinin bir anlamda susturucu görevi görmesi pek çok tartışmayı da beraberinde getiriyor. Nitekim 2012’de Kurihara, sistemin gelecekte kötüye kullanımına dair endişe taşıdığını belirterek bir kişinin konuşmasına uzaktan müdahale edilmesinin istismar edilebileceğini ve insanları ifade özgürlüğünden mahrum bırakabileceğine dikkat çekmişti.