Fotoğraftaki heykel: Bergama Zeus Tapınağı’nın Türkiye’de kalan parçası değil

16 Kas 2021

17:14

Yanlış

Doğru

Sonuç

Görseldeki yapı, Türkiye’den değil, İtalya’da bulunan Pompeii Antik kentinden. Bergama Zues Tapınağı ile herhangi bir ilgisi yok. Eser, ‘Abbondanza’ sokağındaki kabartmalı antik çeşmelerden sadece biri. 2015 yılındaki bakım çalışması sırasında takılan bu musluk, sonrasında pirinç musluklarla değiştirilmiş.

İddia Yayılımı

Sosyal medyada bir Twitter kullanıcısı tarafından, bir iddia paylaşıldı.

Yine aynı şekilde yakın tarihlerde Instagram’da binlerce takipçisi olan bir sayfa da bu iddiaya yer vermişti.

Birinin Berlin’de diğerinin Türkiye’de bulunduğu ifade edilen iki adet görselin yan yana yer aldığı paylaşımda, eserlerin hali vurgulanarak bir kıyaslama yapılıyor.

Kimi paylaşımlarda da yine aynı vurgu yapılmasına rağmen solda yer alan görselin Artemis Tapınağı olduğu iddia edilmiş.

İddia yıllardır dolaşımda

Esasında iddia, ilk kez şimdi gündeme gelmiyor. Anahtar kavramlar üzerinden yaptığımız aramalarda, söz konusu görselin aynı iddiayla yıllardır farklı tarihlerde ve farklı mecralarda paylaşılmaya devam ettiğini gördük.

Peki bu söylemler ne kadar doğru? Bunu inceleyeceğiz ancak öncesinde iddiada bahsi geçen Bergama Zeus Tapınağı hakkında kısaca bir bilgi verelim.

Kanıt

İzmir’den Berlin’e: Bergama Zeus Sunağı

Öncelikle paylaşımda yer alan sol taraftaki görselin iddiada da bahsi geçtiği üzere Bergama Zeus Sunağı olduğunu belirtelim. Almanya Berlin’deki Pergamon Museum’da bulunuyor.

Pergamon, günümüzde İzmir’in Bergama ilçesinde kurulu antik kentin adıdır. Antik Pergamon şehri, Bergama olarak anılır. 2014 yılında Dünya Kültür Miras Listesi‘ne giren Bergama Akropolü, antik çağın en önemli eserlerine ev sahipliği yapması yönüyle tarih sahnesinde oldukça önemli bir yere sahiptir. Bergama Akropolü (kentin yukarı bölümü) üzerinde bulunan Bergama Zeus Sunağı ise Pergamon Krallığı’nı yöneten Attalos hanedanı tarafından MÖ 2. yüzyılda yaptırılmış anıtsal dinsel bir yapıdır. Dışında ve iç mekanlarında bulunan mermer kaplama üzerindeki freskler sanat tarihinin en önemli yapıtları arasında sayılır. Sunak kavramı temelde; tapınaklarda, üzerinde kurban kesilen, adak adanan, başına geçilip dinsel tören yapılan, masa biçiminde taşı ifade ediyor.

Yitik Miras Zeus Sunağı Avrupa’nın Kısacında Âsâr-ı Atîka Politikası isimli eserde, Zeus Sunağı’nın Berlin’e götürülme öyküsüne yer verilmiştir. Burada belirtildiğine göre, Zeus Sunağı, Alman Mühendis Carl Humann’ın 1869-1878 yılları arasında kaçak olarak, 1878-1886 yılları arası ise resmi izinle gerçekleştirdiği kazılar sonrasında Bergama’dan Berlin’e taşınarak yeniden inşa edilmiş. TRT Arşiv’de de bu konu detaylı bir şekilde anlatılmıştır. Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın Zeus Sunağı’nın iadesi için girişimleri mevcuttur.

Görsel, Türkiye’den değil; İtalya’nın Pompeii antik kentinden

Peki iddia paylaşımında yer alan heykel görselinin bu tapınakla bir ilgisi var mı? Bu heykel, İzmir’den Berlin’e götürülmeyip elimizde kalan bir parça mı? O halde söz konusu iddiaya geri dönelim. Öncelikle görselde yer alan, ağız kısmına sonradan bir musluk takıldığı görülen heykelin orijinali bulabilmek için tersine görsel arama metodunu kullandık ve bazı stok görsel sitelerinde yer aldığını gördük.

Alamy adlı sitede satışa sunulan bu fotoğrafın başlığında; İtalya’nın Napoli şehri yakınlarında bulunan Antik Roma kenti Pompeii’deki ‘Via dell’ Abbondanza’ caddesinde yer alan ‘Bolluk Çeşmesi’ olduğu yazılı. Geniş açılı fotoğraflarda çeşmeyi daha net görebilirsiniz.

Ardından bu çeşmeyi araştırdığımızda, çeşmenin 1870’li yıllara kadar uzanan eski tarihli fotoğraflarına da erişebiliyoruz. Ayrıca o sokakta bulunan buna benzer ancak her biri farklı kabartmalara sahip onlarca antik çeşmenin olduğunu görmek de mümkün. Çeşmelerin 2 binlik yıllık bir geçmişi olduğu belirtiliyor.

Bakım çalışmaları sırasında değişen musluk, tepkilere sebep olmuştu.

Öte yandan, ulaşabildiğimiz kimi görsellerde hiç musluk olmadığı görülürken; kimilerinde de altın sarısı pirinç musluklar dikkatimizi çekiyor. O halde iddiaya konu olan bakır ve plastik karışımı musluk nereden geliyor? Bu noktada yaptığımız tersine görsel aramalarda, söz konusu fotoğrafın 2015’te İtalya’da viral olduğunu öğrendik. Önceki yıllarda nispeten zarif bir pirinç musluk takılı olan çeşme, 2015 yılında bakım çalışmaları sırasında takılan yeni bakır-plastik muslukla eleştirilerin hedefi haline gelmiş. Görüntüsü sebebiyle sosyal medyada çokça tepkilere sebep olan çeşme, daha sonrasında takılan pirinç muslukla eski görünümüne yeniden getirilmiş.

Bu iddia, birer doğruluk kontrolü platformu olan Teyit, Doğruluk Payı ve Malumatfuruş tarafından daha önceden incelenmiştir.

Bu sonuca itiraz et