Doktor Serhat Fındık’ın aşı iddiaları

İddia 1: 15-45 yaş arası Covid-19 geçirip yaşama yüzdesi 99,98’dir.

✔️Doğru

Dr. Serhat Fındık’ın ilk iddialarından biri 15-45 yaş arasında Covid-19’a yakalanan kişilerin hastalığı atlatma yüzdesi yüzde 99,98 olduğudur. %99,98 oranı tüm vakaları mı yoksa belli bir bölgeyi mi kapsıyor onu bilemedik. Verileri kolayca elde edebildiğimiz için ABD’nin verilerine baktığımızda bu 15 -45 yaş grubuna çok yakın 15-49 yaş grubunda 18.592.853 kişide Covid-19 görülmüş ve bunun 30086 tanesi ölümle sonuçlanmıştır. Yani yaklaşık yaşama yüzdesi %99.83’tür. Bu oran Fındık’ın oranına çok yakın olduğu için doğru kabul edebiliriz. Fakat, bu oranın içinde aşılılarda var.

İddia 2: Aşı 4 fazdan oluşur. Faz 0 bir yıl gerekiyor. Faz 1 bir ya da iki yıl gerek. Faz 2’de bir ya da iki yıl gerekir. Faz 3 en az 3 yıl sürer. Dolayısıyla Covid-19 aşısının fazları tamamlanmamıştır.

❌Yanlış

Pfizer’in sitesine baktığımızda aşıların faz çalışmalarının Fındık’ın iddiasındaki zamanlara benzediğini görmekteyiz. İnsan üzerinde yapılan faz çalışmaları faz-1’de 1 haftadan birkaç aya kadar çıkabilmekte, faz-2 çalışmaları 2 yıla kadar çıkabilmekte ve faz-3 çalışmaları ise 1-4 yıl arası olabilmektedir. Fakat Covid-19 aşıları bu sürelerden çok daha kısa sürede acil kullanım onayı almıştır. Çünkü önceki aşılardan farklı olarak Covid-19 aşılarının verileri çok da hızlı bir şekilde toplanmıştır. Aşıların neredeyse bütün yan etkileri ilk iki ay içinde çıkmaktadır. Ayrıca bu durumun acili yeti olduğu için Faz 1 ve 2 çalışmaları beraber yapılmıştır. Bu sebeple de Faz 1/2 ve Faz 3 çalışmaları da iki ayda tamamlanmıştır ve yeterli veriler elde edilmiştir. Faz çalışmalarının sonunda da acil kullanım onayı almıştır.

İddia 3: Aşının etkinliği (relative risk reduction (%95) değil Absolute risk reduction) %0.84’tür.

Yarı doğru

Fındık aşının etkinliğinin incelenmesinde medyada %95 oranında olan “relative risk reduction”ın öne çıkarıldığını belirtirken asıl bakılması gereken %0.84 olan “absolute risk reduction” olduğunu söyledi. Açıklamasındaki oranlar “The Lancet”de çıkan bir makaleden alınmıştır. Oranlar doğrudur. Fakat aşıların etkisi anlamak için relative risk reduction da önemlidir. Bununla alakalı Reuters ve Full Fact isimli doğrulama platformları da çalışma yapmıştır.

Absolute risk reduction kişinin hastalığa yakalanma ihtimali içinde aşının işe yarama ihtimaline bakar. Örneğin 100 kişi içinde 10 kişi x hastalığına yakalanıyor ve a aşısı bu o kişiden 5 kişiyi hastalığı ağır geçirmesini engelliyorsa a aşısının absolute risk reduction’ı %5’tir. Yani kişinin hastalanıp aşının hastalığı ağır geçirmesini engelleme ihtimali %5’tir. Relative risk reduction ise aşı olan ve aşı olmayan grubu karşılaştırır. Aşı olan gruptaki kişilerin hastalığı ağır geçirme ihtimalinin aşı olmayan gruptaki kişilerin hastalığı ağır geçirme ihtimaline göre oranı alınır. Örneğin 100 kişilik aşı olan ve olmayan iki grubu ele alalım. Aşı olan grupta 100 hastanın 10’nu hastalığı ağır geçiriyor ve aşı olmayan grupta 100 hastanın 50’si hastalığı ağır geçiriyor ise aşının relative risk reduction’ı  %80’dir. Yani aşı olanlar hastalandıkların aşı olmayanlara göre hastalığı ağır geçirme olasılığı %80 daha azdır.

%0.84 oranı, kişilerin Covid-19’a yakalanıp kayıt altına alınma oranı düşük olduğundan düşük gözükmesi normaldir. Reuters konuyu bazı uzmanlara sormuş ve iki oranında farklı amaçlar için kullanıldığı ve ikisinin de göz önünde bulundurulması gerektiği cevabını almıştır.

İddia 4: İngiltere’de aşılardan dolayı 521 hamilede düşük yaptı. ABD aşıya bağlı 652 düşük yaşandı.

❌Yanlış

Dr. Serhat Fındık’ın verdiği bu sayıları bulamadık. Fakat Covid-19 aşısının düşük yapma ile bir ilişkisi olmadığına dair araştırmalar vardır. Jama Network’te yayınlanan bir araştırmada 105 bin 446 hamile incelendi. Bu hamileliklerin 13 bin 160’ı düşük ile sonuçlanırken 92 bin 286’sının ise hamileliği devam etmiştir. Düşük ile sonuçlanan hamileliklerde en az bir aşı olmuş olanların oran %8,6’dır. Hamileliği devam edenlerde ise %8’dir. Nature Medicine’deki 10 bin 861 aşılı ve 10 bin 861 aşısız hamileyi içeren araştırmada aşının hamileler üzerindeki her hangi bir yan etkisine rastlanmamıştır. Jama Network’te yayınlanan başka bir çalışmada ise aşılanan 7530 hamile kadından yalnızca 68 tanesinde yan etki gözlemlenmiş. Bu yan etkiler de baş ağrısı, karın ağrısı, halsizlik gibi hafif yan etkilerdir. The New England Journal’da yayınlanan bir araştırmada da hamileliğin ilk 20 haftasında aşı olmuş kişiler gözlemlenmiş ve aşının düşük riskine etkisi olmadığını sonuca ulaşmışlardır. Hamilelik ile alakalı Teyit.org’ta bir çalışma yayınlamıştı.

İddia 5: Avrupa Birliği’nin raporuna göre aşının 1,5 milyon yan tesiri ortaya çıktı. 15 bin 472 kişi hayatını kaybetti.

❌Yanlış

Bu iddiayı daha önce Rappler isminde bir doğrulama organizasyonu çalışmış ve iddianın yanlış olduğu sonucuna ulaşmıştı. Rappler’daki yanlış iddiaya kaynak olarak da EudraVigilance gösterilmiş. EudraVigilance bu konuyla ilgili açıklama yaptı ve açıklamasında sitede gösterilen etkilerin sadece aşı sonrasında ortaya çıkan, şüphe duyulan ve raporlanan, etkiler olduğunu belirtti. Bu etkilerin başka bir ilaçtan veya hastalık dolayı görülmesi muhtemel.

İddia 6: ABD’de de aşıya bağlı 14,506 ölüm, 58 440 hastaneye yatış,  919 acil servis ziyaret, 106 bin doktor ziyareti,  5783 anaflaksi, 7991 Yüz felci, 1757 düşük. 14594 hayatı tehdit edici hadise yaşandı.

❌Yanlış

Bu iddiayı da internetten arattığımızda iddiaya kaynak olarak VAERS’in gösterildiğini görmekteyiz. VAERS ABD’nin aşıları yan etkileri izlemekle görevli kuruluştur. EudraVigilance’de olduğu gibi burada da aşı sonrasında görülen ve raporlanan etkileri gösterilmektedir. Burada da pek çok etkiyi bir arada görmekteyiz. Örneğin hamile kalmada aşı sonrasında görülen bir etki olarak gösterilmiştir. BioNTech aşısının yan etkilerini içeren yazımızı buradan bakabilirsiniz.

İddia 7: 2009 yılında ABD’de de domuz gribi aşısı durduruldu çünkü 28 kişi öldü.

Çoğunlukla Yanlış

Dr. Serhat Fındık 2009 yılında domuz gribinin çıktığını ve bu salgında domuz gribi aşısından dolayı 28 kişinin öldüğünü iddia etti. Bu yüzden de aşının kullanımının durdurulduğunu ileri sürdü.  Öncelikle 2009 yılından önce 1976’da da domuz gribi salgını oldu.  Bu salgın pandemiye dönüşmedi. Bu salgına karşı da bir aşı geliştirildi. Fakat bu aşıyı vurulanlarda Guillain-Barré sendromuna rastlandı ve 25 kişi hayatını kaybetti. Bu sebeple aşılama durduruldu. 2009’daki domuz gribi salgınında kullanılan aşı ise ABD’de de hala kullanılmaktadır.

İddia 8: Aşılar yeni varyantlarını çıkmasına sebep olur. Delta varyantına aşı sebep oldu.

❌Yanlış

Dr. Serhat Fındık, Fransız virolog Luc Montagnier’dan alıntı yaparak aşılarla pandemiyi kontrol edilmeyeceğini ve aşılar sebebiyle yeni aşıya dirençli varyantların ortaya çıkacağını iddia etti. Bu iddiayı da Teyit.org, Doğruluk Payı ve Politofact daha önce çalışmıştı. Harvard T.H. Halk Sağlığı Okulu İmmünoloji ve Enfeksiyon Hastalıkları bölüm başkanı Dr. Sarah Fortune’un açıklamalarına göre virüsler her zaman evrimleşir ve hayatta kalmak için gelişmeye çalışır. İnsanlar aşılanmasa da virüsler doğal bağışıklık sisteminden korunmak için evrimleşecektir. Yani aşı olunsun olunmasın yeni varyantlar ortaya çıkacaktır. Covid-19 salgınında da aşılanmadan önce bazı varyantlar ortaya çıkmıştı. Delta varyantı da aşılanmadan önce 22 Eylül 2020 tarihinde ilk ortaya çıkmıştır.