CHP’den meclise giren ilk kadın vekillerin Yahudi ve Rum olduğu iddiası

İlk kadın milletvekilleri meclise 1935 senesinde girdi

Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü’ne verilen ‘Türkiye’de İlk Kadın Milletvekilleri’ isimli yüksek lisans tezinde Türkiye’de kadınlara seçme ve seçilme hakkı verilme süreci hakkında detaylı bilgiler mevcut. Buna göre, 3 Nisan 1930’da dönemin Başbakanı İsmet İnönü ve İçişleri Bakanı Şükrü Kaya ‘Belediye Kanunu’ tasarısını Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne sunmuş. Bu kanunun 23. maddesiyle ’18 yaşını bitirmiş kadınlara yerel seçimler için seçme hakkı’, 24. maddesiyle de ’25 yaşını bitirmiş kadınlara seçilebilme’ hakkı verilmiş. Böylelikle belediye seçimleri için seçme ve seçilme hakkı kazanan Türk kadınları ilk kez 1933’te yerel seçimlerde bu haklarını kullanmış.

Ardından 26 Ekim 1933’te değiştirilen ‘Köy Yasası’nın 20. ve 25. maddeleriyle kadınlara ‘köy ihtiyar heyeti’ ve ‘muhtar’ seçimlerinde seçme/seçilme hakkı tanınmış.

Son olarak, 5 Aralık 1934’te meclise sunularak kadınlara milletvekili seçme ve seçilme hakkı veren kanun tasarısı kabul edilmiş. Böylelikle 22 yaşını bitiren her kadın seçme, 30 yaşını bitiren her kadın ise, erkeklerle eşit şekilde, seçilme hakkına sahip olmuş. 

İddiada bahsi geçen kadın milletvekilleri ilgili kanun düzenlemelerinden hemen sonra 1935’te başlayan V. Yasama Dönemi için seçilen milletvekilleri arasında yer alıyor. TBMM Albümü’nün 1. cildinden tüm milletvekillerinin isimlerine ve özgeçmişlerine ulaşmak mümkün.

Öte yandan, yüksek lisans tezinde, mecliste yer alan kadın milletvekillerinin mesleklerinde öncü, batılılaşmayı simgeleyen kadınlar olmasına özen gösterildiği; Türk İstiklal Savaşı yıllarında aktif görev yapmış, inkılapları benimsemiş ve desteklemiş ailelerden gelen kadınların tercih edildiği bilgisi de yer alıyor.

Milletvekillerinin özgeçmişlerine yine buradan ulaşılabiliyor. Ancak ne ilgili tezden ne de TBMM Albümü’nden ilk kadın milletvekillerinin Rum ya da Yahudi olduklarına dair bir kanıta ulaşılamıyor. Buradaki bilgiler yalnızca vekillerin mesleki hayatları, aileleri ve doğum bilgilerinden ibaret.

Gayrimüslim/azınlık milletvekilleri içerisinde isimleri yok

Toplumsal Tarih dergisinin Haziran 2009’da yayınlanan sayısında Rıfat Bali’nin ‘Cumhuriyet Döneminde Azınlık Milletvekilleri’ isimli araştırma yazısı bulunuyor. Yazı Cumhuriyet dönemindeki azınlık milletvekillerinden örnekler sunarak döneminin güncel bir meselesine ışık tutuyor. Buradan 1935’te başlayan V. Yasama Dönemi’nde bulunan azınlık milletvekillerine ulaşmak da mümkün. Bu isimler Ermeni Berç Türker, Rum Nikola Taptas, Musevi Abravaya Marmaralı ve Türk Ortodoks İstamat Zihni Özdamar olarak sıralanmış. Üstelik bu isimlerin hepsi ‘bağımsız’ aday olarak görünüyor.

Konuyla ilgili bir diğer kaynak ise Ali Çakırbaş’ın ‘Türkiye’de Gayrimüslim Milletvekilleri (1923-1964)’ isimli inceleme kitabı. Bu kitaptan da V. Yasama Dönemi’nde görev yapmış olan gayrimüslim vekillere kolaylıkla ulaşılabiliyor. Yukarıdaki isimlere ek olarak bu kitapta Ermeni Münip Boya’dan da bahsedilmiş. Ancak ilk kadın milletvekillerinden hiçbirinin ismi kitapta yer almıyor.

1935’te meclise giren ilk kadın milletvekillerinin özgeçmişleri: